عوارض ناشی از ورود فلزات سنگین به بدن

، فلزات سنگین، گروهی از عناصر فلزی محسوب می‌شوند که بسیار سمی بوده، نقش مضری در بدن انسان دارند. سمی ترین آن ها سرب، کادمیوم، جیوه و آرسنیک است اما مخرب‌ترین اثر این نوع فلزات، آن است که وقتی وارد بدن می شوند در بافت ها به خصوص کبد تجمع یافته و از بدن خارج نمی شوند و در دراز مدت که به دوز معینی می رسند منجر به بروز مسمومیت و بیماری در مصرف کننده می شوند.

سیستم ایمنی بدن تا جایی که امکان داشته باشد، سعی می کند فلزات سنگین را از طریق تعریق، ادرار و مدفوع دفع کند، اما انواعی از این فلزات سریعتر از آنکه بدن بتواند آن ها را دفع کند در بافت ها رسوب کرده و آثار سوء خود را برجای می گذارند.

*سرب

سرب علاوه بر هوای آلوده، از طریق لوله های آب، لوازم آرایشی، ظروف فلزی نگهداری مواد غذایی، برخی قوطی های کنسرو، سیگار و شیر حیواناتی که در مناطق آلوده تغذیه می کنند وارد بدن ما می شود. ضمن اینکه برخی از انواع شمع های عطری حاوی سرب بوده و از طریق تنفس وارد بدن می شود. این فلز سمی، انعطاف رگ ها را کم و ضربان قلب را نامنظم می کند و افراد را در معرض پرفشاری خون قرار می دهد. همچنین در استخوان ها تجمع کرده، در دوران یائسگی و با کاهش توده استخوانی، در بدن آزاد می شود. کاهش ضریب هوشی، بیشفعالی کودکان، تحریک‌پذیری و بیخوابی از علائم افزایش سرب در بدن است.

ویتامین C و مکمل های آن به دفع سرب از طریق ادرار کمک می کند. منابع حاوی کلسیم، از جمله لبنیات، کلم بروکلی، ماهی کیلکا و ساردین و سبزیجات برای کاهش آثار سوء سرب مفید است.

*جیوه

در میان تمامی انواع فلزات سنگین، جیوه خطرات و علائم بیشتری دارد. آمالگام دندان، آفت کش ها و به خصوص ماهی های دریاهای آلوده، بیشترین راه‌های ورود احتمالی جیوه به بدن را فراهم می‌آورند. جیوه در عملکرد سلول های قرمز خون و اکسیژن تداخل ایجاد می‌کند و با کمبود اکسیژن، سبب خستگی، کم خونی، بی قراری و ضعف می شود و چون این فلز خطرناک، تمایل خاصی به رسوب در بافت مغز دارد، با بروز افسردگی، اختلالات روانی، اشکال در تمرکز و سردرد نیز مرتبط است. همچنین این فلز سمی می تواند موجب تشدید بیماری MS شود و اگر جنین از طریق مادر در معرض آن قرار گیرد، عوارضی چون فلج مغزی، عقب افتادگی ذهنی و نقایص مادرزادی را ایجاد خواهد کرد.

ماهی تن و ماهی های دریا حاوی میزان بالاتری جیوه اند. برای پیشگیری از این موارد، بهتر است از خوردن ماهی های بزرگ‌جثه، بویژه به صورت مستمر یا زیاده از حد اجتناب کنید و به صورت هفتگی در نوع مصرف ماهی ها تنوع ایجاد کنید. ویتامین E و سلنیوم از جمله مواد خنثی کننده آثار سمی جیوه هستند. مغزهای آجیلی، حبوبات، زرده تخم مرغ، سبزیجات حاوی برگ سبز تیره و گوجه فرنگی نیز شامل ریزمغذی‌هایی برای اجتناب از مسمومیت جیوه هستند.

*کادمیوم

ظروف مخصوص یخ در یخچال، حشره کش ها، قهوه فوری، برخی غذاهای کنسروی و نوشیدنی های کولادار و رنگ های غیر مجاز خوراکی از جمله منابع اصلی ورود کادمیوم به بدن محسوب می‌شوند. کادمیوم در سیگار نیز وجود دارد و ۳۰ درصد آن مستقیم جذب بدن می شود و ۷۰ درصد آن در هوا انتشار می‌یابد. این فلز سمی، منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن و آسیب کلیوی می شود.

برای در امان ماندن از آثار مخرب این ماده سمی اید از کشیدن سیگار خودداری کنید و در معرض دود آن قرار نگیرید. نان سفید و برنج سفید حاوی میزانی از این فلز سنگین هستند. آهن، کلسیم و منیزیم از جمله املاحی هستند که جذب کادمیوم را کاهش می دهند. گوشت قرمز، لبنیات، مغزهای آجیلی، غلات سبوس دار و غذاهای غنی شده از روی به ترتیب از منابع خوب این املاح به شمار می روند.

*ارسنیک

طبق تحقیقات انجام شده، برای حفظ و نگهداری بیشتر چوب، به ۹۰ درصد از سازه های چوبی، ارسنیک می زنند و افراد با دست زدن به چوب، بسادگی ارسنیک را جذب می کنند. بسیاری از محصولات غذایی فراوری شده و انگور که برای دفع افاتش از آفت کش های حاوی ارسنیک استفاده می شود، حاوی مقادیر بالایی از این فلز سمی هستند اما خوشبختانه ۹۵ درصد ارسنیک از طریق ادرار و مدفوع دفع می شود. با این حال، متاسفانه، ۵ درصد باقی مانده آن می تواند به ریه و پوست آسیب جدی برساند.

برای در امان ماندن از زیان این ماده سمی، مصرف میوه ها و سبزیجات ارگانیک به عنوان راهکار اصلی توصیه شده است. منابع غذایی حاوی ویتامین C مانند مرکبات، توت فرنگی و فلفل قرمز نیز می توانند از بدن در برابر مسمومیت به آرسنیک محافظت کنند. ( فاخره بهبهانی- مهندس علوم و صنایع غذایی)