چرا گوشی‌ها منفجر می‌شوند؟

مدتی است که ماجرای انفجار باتری گجت‌های هوشمند با پرچم‌دار جدید سامسونگ دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است؛ انفجارهایی که گرچه تعدادشان خیلی زیاد نبوده است، سامسونگ را مجبور کرد برای بازگرداندن گوشی‌های گلکسی نوت 7 فراخوان عمومی بدهد. انفجار گلکسی نوت7 گویا به علت نقصی فنی در سیستم باتری آن رخ می‌دهد و پس از چند حادثه که منجر به خسارت به کاربران شد، نگرانی‌ها در موردش افزایش یافت. با این حال این اولین بار نیست که گوشی‌ها با باتری لیتیوم یونی منفجر می‌شوند. به راستی علت این انفجارها چیست؟

باتری‌های لیتیوم یونی به ندرت متورم یا منفجر می‌شوند، اما وقتی این اتفاق می‌افتد معمولا دو علت دارد. اولین علت آن ممکن است سوراخ شدن باتری باشد که مثلا بر اثر سقوط گوشی رخ می‌دهد. یک سوراخ کوچک در بدنه نازک باتری حاوی مواد و سلول‌های فشرده می‌تواند باعث اتصال داخلی کوتاه شود که این امر موجب ورم یا انفجار احتمالی می‌شود. از طرف دیگر برخی باتری‌های ارزان‌تر ممکن است حاوی فلزات میکروسکوپی باشند که ممکن است اتفاقی باعث اتصال کوتاه داخلی سلول‌های باتری و منجر به انفجار شوند.

در مورد گلکسی نوت7 گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که انفجار باتری این گوشی اکثرا هنگام شارژ آن اتفاق می‌افتد. همین موضوع به ما سرنخی می‌دهد که دومین عامل انفجار باتری‌های لیتیوم یونی مقصر این اتفاقات است: گرما. گرمای بیش از اندازه نیز با از بین بردن سلول‌های داخلی ممکن است باعث اتصال کوتاه شود. اما نکته قابل توجه این است که این اتفاق تنها در دماهای بسیار بالا رخ می‌دهد، مگر اینکه باتری معیوب باشد. شارژ بیش از اندازه نیز ممکن است باعث ایجاد گرما شود، زیرا باعث می‌شود باتری جریان بیشتری نسبت به حالت ایمن دریافت کند و این موضوع باعث ایجاد گرمای بیش از حد می‌شود.

هنگامی که گرمای بیش از حد در یک نقطه ایجاد می‌شود، پدیده «فرار حرارتی» رخ می‌دهد. این اتفاق زمانی می‌افتد که قسمتی از باتری نتواند با سرعت کافی خنک شود که باعث می‌شود طی فرایندی زنجیره‌ای گرما بیشتر و بیشتر شود؛ اتفاقی که درنهایت به آتش گرفتن یا انفجار باتری ختم می‌شود.

معمولا باتری‌های پیشرفته از ساز و کارهایی برخوردارند که از رخ دادن این واکنش زنجیره‌ای جلوگیری می‌کنند. سامسونگ نیز گفته است که باتری‌ها را از تامین‌کنندگان متفاوتی تهیه کرده و به همین علت است که  بعضی باتری‌ها نسبت به بقیه در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

در گوشی‌های هوشمند امروزی چند عامل ممکن است باعث ایجاد گرمای بیش از حد در داخل و اطراف باتری شود. فناوری شارژ سریع، که کم‌کم در حال همه‌گیر شدن است، جریان زیادی وارد باتری‌های لیتیوم یونی می‌کند و باید بدانید که هر انتقال انرژی با تولید گرما همراه است. بنابراین جریان بیشتر گرمای بیشتری نیز تولید می‌کند. گرچه مقداری از اتلاف گرما در داخل خود باتری رخ می‌دهد، مقداری از آن نیز در مدارهای تبدیل انرژی شارژ سریع و مدیریت توان مصرف می‌شود که معمولا نزدیک باتری قرار دارند. این باعث می‌شود که قسمتی از باتری گرم‌تر از دیگر بخش‌های آن شود.

پردازنده‌های داخل گوشی‌های هوشمند امروزی نیز گرمای بیشتری نسبت به پردازنده‌های دستگاه‌های 3 یا 4 نسل قبل تولید می‌کنند. گرچه معمولا این گرما کنار باتری ایجاد نمی‌شود، باعث می‌شود دمای کلی دستگاه بالاتر رود و درنتیجه فرآیند انتقال گرما از باتری به سایر قسمت‌های گوشی با مشکلات بیشتری روبرو و به کندی انجام شود.

البته لازم است خاطر نشان کنیم که سامسونگ به صراحت گفته که مشکل انفجار گلکسی نوت7 تنها به باتری آن برمی‌گردد و هیچ بخش دیگری از این محصول ایراد ندارد. احتمال اینکه گلکسی نوت7 به گونه‌ای ساخته شده باشد که با تولید گرمای زیاد باعث ناامن شدن باتری شود بسیار کم است. بیشتر احتمال می‌رود که درصد کمی از باتری‌هایی که سامسونگ از تامین‌کنندگان خریداری کرده است توانایی مقابله با گرمای ایجادشده یا هماهنگی با جریان ورودی هنگام شارژ را ندارند. این ایراد شاید به دلیل رعایت نشدن مشخصات استاندارد هنگام تهیه آن‌ها باشد یا فقط به تولید کارخانه‌ای آن‌ها مربوط باشد.

تا زمانی که دقیقا ندانیم چه مشکلی باعث انفجار باتری گلکسی نوت7 می‌شود نمی‌توان راهکار دقیقی برای جلوگیری از این اتفاق ارائه داد. با این حال چند توصیه عمومی وجود دارد که می‌تواند شما و دستگاهتان را از آسیب حفظ کند. چند نشانه نیز وجود دارد که هشدار می‌دهد که باتری شما آسیب دیده و ممکن است منفجر شود؛ نشانه‌هایی مانند صدای خش‌خش و متورم شدن باتری.

• اگر گوشی‌تان بسیار داغ شده است، شارژ کردن آن را متوقف کنید. اجازه دهید گوشی‌تان پیش از ادامه شارژ اندکی خنک شود و سپس آن را شارژ کنید. مراقب باشید که اطراف گوشی را نپوشانده باشید تا  گرما بتواند به راحتی خارج شود و گوشی سریع‌تر خنک شود.
• از شارژرهای اصلی استفاده کنید. استفاده از شارژر مخصوصی که در جعبه دستگاه به شما ارائه شده است این اطمینان خاطر را به شما می‌دهد که گوشی شما ولتاژ و جریان بهینه‌ای دریافت می‌کند. اگر گوشی شما از درگاه USB Type-C برخوردار است یا از تکنولوژی شارژ سریع پشتیبانی می‌کند، سعی کنید حتما از کابل‌های داخل جعبه برای شارژ کردن دستگاهتان استفاده کنید و جدا از کاربرد کابل‌های متفرقه بپرهیزید.
• در رخت‌خواب گوشی خود را شارژ نکنید. درست است که تماشای ویدئو یا مطالعه با گوشی‌تان پیش از به خواب رفتن بسیار اغواکننده است، اما اگر هنگامی که گوشی در شارژ است و شما به خواب رفته‌اید، غلت بزنید و روی آن بروید، ممکن است باعث ایجاد گرمای بیش از حد در دستگاه شوید. لازم نیست یادآوری کنیم که هنگام شارژ گوشی اگر بالش روی آن قرار بگیرد، دمای باتری افزایش خواهد یافت.
• مراقب مکان‌هایی که گوشی‌ خود را شارژ می‌کنید باشید. از شارژ کردن گوشی خود برای مدت طولانی در مکان‌های بسیار گرم پرهیز کنید. برای مثال سعی کنید گوشی خود را هنگام شارژ روی داشبورد ماشین قرار ندهید و یا گوشی‌تان جایی نباشد که نور مستقیم آفتاب به آن بتابد.

اگر متوجه شدید که باتری دستگاهتان متورم شده است، گوشی خود را از شارژ جدا و آن را خاموش کنید، سپس باتری را از دستگاه خارج کنید. البته این اقدام احتیاطی تنها در صورتی قابل اجراست که باتری گوشی شما قابل تعویض باشد. هرگز باتری‌های بدون استفاده خود را در سطل آشغال نیندازید و آن‌ها را به مکان‌هایی بدهید که مخصوص بازیافت وسایل الکترونیکی است.