حفظ سلامت روانی در سالمند

سالمندي بيماري نيست بلکه مرحله اي از چرخه زندگي است که مسائل رشدي خاص خود رادارد ودرعين حال سالمندي با انباشت خردمندي همراه است وفرصتي است که فرد مي تواند تجربياتش را به نسل هاي بعد منتقل کند.اريک اريکسون سالمندي را زماني براي زايندگي مي دانست نه دوراني از ياس.

مشخصه فرايند پير شدن، نزول تدريجي عملکرد برخي دستگاه هاي بدن است(قلبي عروقي،تنفسي،ادراري-تناسلي،غددي،ايمني وساير دستگاه ها)اما اين باور که پيري همواره با نقايص عميق جسماني وهوشي همراه است افسانه اي بيش نيست.بسياري از افراد سالمند توانايي هاي شناختي  وجسماني خود را تا حد قابل توجهي حفظ مي کنند.

بطورکلي پير شدن به معناي پيرشدن سلولهاست.هرسلول دوره عمر مشخصي دارد که عوامل ژنتيک وعوامل محيطي و…. در آن موثرند.با افزايش سن تغييرات ساختماني در سلول ها روي مي دهد.پيري احتمالا علت واحدي نداشته ودر طي آن تمام نواحي بدن تا حدودي تحت تاثير  قرار مي گيرد.

در اواخر بزرگسالي بدن  در حال پير شدن به کانون دغدغه هاي فرد تبديل مي شود وجايگزين اشتغال خاطر ميانسالي در زمينه شغل وروابط  مي شود.دليل اين امر کاهش طبيعي کارکرد تغيير ظاهر جسماني  وافزايش ميزان بيماري هاي جسماني است.علي رغم اين رويدادها تن انسان در سالمندي همچنان منبع لذت قابل ملاحظه اي است و مي تواند حس کفايت را منتقل کند. به خصوص اگر فرد به ورزش مرتب،رژيم غذايي سالم،استراحت کافي ومراقبت هاي طبي پيشگيرانه توجه کافي نشان دهد.حالت بهنجار در سالمندي سلامت جسمي ورواني  واجتماعي است نه بيماري وناتواني.

نکته هایی که در دوران سالمندی ضرورت دارد تا بتوان از بهداشت رواني بهتري بهره مند شد. :

1-از علایم افسردگی واضطراب آگاه باشید:اگر اخیرا احساس تغییر خلق ،کاهش انرژی،کاهش لذت بردن از فعالیت های روزمره،احساس گناه،حس بی ارزشی ،میل به تنهایی،دلشوره واضطراب،کاهش خواب واشتهاوکاهش وزن وشکایات متعددجسمانی را داشته اید حتما همراه با یکی از اعضاءخانواده به متخصص روانپزشکی مراجعه کنید.

2- برخورداري از تحصيلات بيشتر: سالمندان هرچه تحصيلات بيشتري داشته باشند به لحاظ احساسي سالمتر خواهند بود.

3-به اندازه کافي استراحت کنيد:خواب واستراحت کافي به شما کمک مي کند تا ذهني آرام داشته باشيد.7-8 ساعت در شبانه روز  بخوابيد.علاوه بر خواب شبانه، خواب نيمروزي به مدت 30تا40دقيقه براي تمدداعصاب  ونيز افزايش انرژي به شماکمک مي کند.(به شرط آن که به بي خوابي شبانه مبتلا نباشيد)

استرس تاثيرات مختلفي بر كاركردهاي جسمي ،‌افزايش فشار خون كاركرد سيستم عصبي ، تفكر ،‌خلق ، تمركز و حافظه دارد. مواد شيميايي كه بدن در هنگام استرس توليد مي كند باعث اثرات منفي در مغز مي شود در نتيجه تمركز ،‌يادگيري و عملكرد حافظه را در سنين بالا دچار اشكال مي كند ..براي مقابله با استرس ابتدا بايستي منابع ايجاد كننده آن را پيدا كرد . براي مثال ماندن در ترافيك در ساعات شلوغ خيابانها مي تواند باعث استرس شود . پس با تنظيم زمان رفت و آمدها و يا تغيير مسير مي توان با آن مقابله كرد .اگر نگهداري اجباري نوه ها باعث خستگي و استرس است مي توان با طرح موضوع در جستجوي راه حل برآمد . كارهايي مثل قدم زدن ،‌ بازيهاي ورزشي و سرگرمي هاي مناسب و به كار بردن روشهاي آرام سازي (مديتيشن و يوگا ) رفتن چند روزه به تعطيلات مي تواند به كاهش استرس كمك كند .

4- رسيدن به يک استاندارد زندگي که از آن لذت ببرند: سالمنداني که در زندگي خود استانداردي براي لذت بردن دارند از بهداشت رواني مطلوب تري بهره مند هستند.

5 – محافظت از مغز و جلوگيري از صدمات‌ آن :زمين خوردن شايع ترين صدمات مغزي در سالمندي است . اين صدمات مي تواند به افت توانايي هاي مغزي منجر شود پس بايد از مغز،‌اين ارگان با ارزش به نحو مناسبي محافظت كرد . براي جلوگيري از زمين خوردن موانع مسير راه رفتن سالمندان و جاهايي كه احتمال ليز خوردن وجود دارد بايستي اصلاح شود و هميشه در خانه نور كافي وجود داشته باشد. اگر شخص هنگام ايستادن يا راه رفتن احساس عدم تعادل دارد با پزشك معالج صحبت كنيد.

6-فعاليت بدني رااز همين امروز شروع کنيد:هرچه زودتر ورزش منظم را آغاز کنید،فواید بیشتری به دست خواهید آورد.ورزش کردن، باعث کاهش بیماری های مزمن مثل تصلب شرائین ،کاهش فشارخون،کاهش چربی خون و……..می شود.یک فعالیت بدنی منظم وملایم روزانه، مثل پیاده روی به مدت 30دقیقه در روز باعث کاهش بیماری های قلبی عروقی  وکاهش بروز  پوکی استخوان،بهبودعملکرد تنفسی وبهبود جریان خون وحفظ وزن ایده ال وتناسب اندام ودر نهایت احساس کلی آرامش جسمی وروانی می باشد..در بسیاری از موارد بارژیم غذایی وورزش ، وبدون مداخلات جراحی یا طبی اضافی، می توان فرایند یک بیماری را متوقف نمود.

7- رها نکردن شغل و تمايل براي کار کردن: سالمنداني که به طور نيمه وقت يا تمام وقت به کار خود ادامه مي دهند، سلامت رواني بهتري دارند.

8 – روابط اجتماعي را حفظ كنيد :حمايتي كه از روابط اجتماعي با دوستان ،‌خانواده ،‌بستگان و همكاران ايجاد مي شود به حفظ سلامت رواني كمك مي كند . مطالعات نشان داده است در كساني كه با اعضاي خانواده ،‌خويشاوندان و همچنين گروههاي اجتماعي ارتباط خوبي دارند علائم آلزايمر ديرتر از كساني كه گوشه گير و كم ارتباط هستند تظاهر مي كند بنابراين توصيه مي شود كه سالمندان اين ارتباطات را حفظ كنند . فعاليت هاي داوطلبانه اجتماعي و شركت در گروههاي مختلف براي اين موضوع كمك كننده است .

9- به ذهن ومغزتان هم ورزش دهید:مقداری از حواسپرتی ها در سنین پیری، طبیعی قلمداد می شوند.فشارعصبی واضطراب وزندگي پر مشغله هم می توانددر حافظه وتمرکزحواس شما اختلال ایجاد کند.پیری عموما تاثیری در حافظه درازمدت، ندارد اما حافظه کوتاه مدت اغلب دچار نقصان می شود.گرچه ممکن است تعداد سلولهای مغزی شما ، به اندازه20سالگی نباشد اما عقل وخردوقدرت قضاوت شما، نسبت به آن دوران بسیار بیشتر شده است و توانایی شما در تصمیم گیری های صحیح بر اساس یک عمر تجربه اندوزی افزايش يافته است.

ذهنتان را با حل کردن انواع جداول ومعما ها درگیر کنید.اطلاعات عمومی خود را با خواندن کتابهای متعدد افزایش دهید.برای فرزندان ونوه های خود قصه بخوانید ودر حل تکالیف به آنها کمک کنید.راه سالم نگه داشتن  ذهن، مطالعه مستمر است.

10- در کلاس های مختلف ثبت نام کنید:هیچ وقت برای یادگیری دیر نیست.کار با رایانه را یاد بگیریدوباایمیل(پست الکترونیکی)با دوستان وآشنایان خود تماس بگیرید.

11 – مراقبت از وضعيت سلامت جسمي: سالمنداني که وضعيت جسمي خود را در حد عالي يا خيلي خوب مي دانند در مقايسه با ساير همسالان خود که از سلامت جسمي شان به طور کامل راضي نيستند، به لحاظ احساسي و رواني سالم تر هستند.

12 – ارتباط معنوي :اگر مسائل معنوي و روحاني به شما احساس خوبي مي دهد سعي كنيد ارتباط خود را با اين موضوع حفظ كنيد . هر گونه عقايد مذهبي يا معنوي كه داريد سعي كنيد تقويت كنيد . اين ها ممكن است كه به تخفيف افسردگي در سالمندي كمك كنند و يا حتي عامل دفاعي در برابر آلزايمر باشند كساني كه اعتقادات مذهبي و معنوي قوي دارند معمولاً به تبع آن احساس حمايت و راحتي بيشتري دارند .

13- رژیم غذایی مناسب داشته باشید:کاهش مصرف نمک ووعدم مصرف چربي هاي جامد،نگهداري وزن در حد مطلوب،استفاده از همه گروه هاي غذايي به خصوص ميوه وسبزيجات تازه ولبنیات در حفظ سلامتي شما نقش موثري دارد.

14-فعالیت جنسی رضایت بخش در سالمندی طبیعی است:فعالیت جنسی در هرسنی بخشی غریزی وخودکار از رفتار انسانی است.در بسیاری از مردان وزنان فعالیت جنسی با افزایش سن کاهش می یابد.این روند معمولا تدریجی است واز میانسالی آغاز می شود.به نظر می رسد عوامل فرهنگی واجتماعی در تغییرات جنسی سالمندان بیش از تغییرات روانشناختی ناشی از پیری نقش داشته باشد.مهمترین عوامل موثر در میزان فعالیت جنسی در سن بالا عبارت است ازبقاء وسلامتی همسر،سلامتی خود فرد ومیزان فعالیت جنسی در گذشته.استرس،افسردگی،اضطراب،تعارض های زناشویی و……وبیماری های جسمی عوارض برخی ازداروهای فشار خون وقلبی با کارکرد جنسی افراد ممکن است تداخل داشته باشد.

برای سالمندان فعالیت جنسی رضایت بخش کاملا امکان پذیر است اما بسیاری از سالمندان بر اساس باور غلط عامه این فعالیت ها رابا افزایش سن کنار می گذارند.

روش زندگی سالم وحفظ سلامت،رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم وعادات بهداشتی درست موثرترین راه برای کاهش خطر بیماری های مزمن ونیاز یافتن به داروهایی است که ممکن است فعالیت جنسی رادر سالمندان مختل کند.

15-از علایم افسردگی واضطراب آگاه باشید:اگر اخیرا احساس تغییر خلق ،کاهش انرژی،کاهش لذت بردن از فعالیت های روزمره،احساس گناه،حس بی ارزشی ،میل به تنهایی،دلشوره واضطراب،کاهش خواب واشتهاوکاهش وزن وشکایات متعددجسمانی را داشته اید حتما همراه با یکی از اعضاءخانواده به متخصص روانپزشکی مراجعه کنید.