آیا گذراندن دوره پیش دبستانی لازم است؟

گاهی دیده شده که فقر فرهنگی محیط حتی باعث عقب ماندگی ذهنی فرد می شود. با این توصیف اگر محیط را برای رشد استعدادهای فرد آماده سازیم، غنی بودن آن باعث رشد هوشی فرد می شود.

با این توصیف اگر محیط را برای رشد استعدادهای فرد آماده سازیم، غنی بودن آن باعث رشد هوشی فرد می شود. ذهن کودک برای رشد و شکوفایی نیاز به محیطی مطلوب دارد. علاوه بر آن رشد اجتماعی و روانی کودک در چنین محیط هایی به خوبی صورت می گیرد. فراهم آوردن وسایل بازی مناسب مثل پازل، خانه سازی و... استفاده از نوارهای قصه، استفاده از فضای سبز و شرکت در فعالیت های آموزشی مناسب با سن کودک، ما را در ایجاد چنین محیطی کمک می کند.

نیازهای عاطفی و اجتماعی کودک

کودک در ابتدا فقط از طریق مادر با محیط ارتباط برقرار می کند اما به تدریج با بالا رفتن سنش متوجه خانواده و اطرافیانش می گردد. به زبان دیگر آشنایی او با محیط رفته رفته بیشتر می شود. گروه همسن در مقابل کودک قرار می گیرند و او باید نحوه ارتباط برقرار کردن با آنان را فرا گیرد، در این جاست که کودک باید توانایی ایجاد تفاهم و توافق با دیگران را فرا گیرد. در غیر این صورت در زندگی آینده اش دچار مشکل می شود. در این سن عواطف کودک شروع به رشد می کند. مهر و محبت، توجه و بی اعتنایی را کامل درک کرده و باید صفات پسندیده اخلاقی او رشد نماید. محیطی که فعالیت های عاطفی و تجربه های اخلاقی اش مثل گذشت، راستگویی، محبت کردن و کمک کردن را ترغیب می کند باید بسط و گسترش داد.

اگر کمی دقت کنید کودکان مایلند فقط خود با وسایل بازی شان سرگرم باشند و زمانی دوست همسن او بخواهد عروسک یا ماشین او را استفاده کند، مانع می شود و اجازه نمی دهد به وسایلش دست نزند.

همین کودک اگر در دسته ای از گروه همسن قرار بگیرد، در می یابد که دیگران هم می توانند در بازی او شریک باشند، او نحوه استفاده از وسایل بازی را در جمع می آموزد. دوره پیش دبستانی زمینه های پیشرفت عاطفی و روحیه اجتماعی در کودکان را فراهم می آورد. کودک از طریق شرکت در فعالیت های گروهی و بازی های دست جمعی نحوه ارتباط درست را فرا می گیرد و متوجه رعایت انضباط و قوانین می گردد.

همچنین در جریان بازی های گروهی در محیط های پیش دبستانی او در می یابد که بازی و همکاری با گروه همسن می تواند موجب شادمانی شود. بچه ها در جریان بازی می توانند احساس ها، هیجان ها و ترس های خود را بروز دهند. این ابراز احساس اثرات منفی بعضی از این گونه حالت ها را خنثی می کند.

برای مثال در هنگام قایم باشک، کودک هر جایی برای پنهان کردن خود بر می گزیند. حتی جاهایی که تاریک است در صورتی که ممکن است در حالت عادی از رفتن به نقاط تاریک هراس داشته باشد، او در حین بازی در می یابد که تاریکی برایش ایجاد خطر نمی کند.

زبان

رشد زبانی و نحوه صحبت کردن کودکانی که در خانواده های مرفه زندگی کرده اند با کودکان طبقه محروم بسیار متفاوت و علت آن هم محیط زندگی آنان است. کودکان طبقه محروم جامعه در محیط های فقیر با فرهنگی پایین زندگی می کنند و با جمله ها و گفت و گوهای منطبق با اصول دستور زبان آشنایی زیادی ندارند.

آنها طرز مکالمه را به طور ناقص از اطرافیان خود می آموزند. به همین دلیل کلماتی که آنان یاد می گیرند خیلی کمتر از کودکان مرفه است. در ضمن کودکان این طبقه به احتمال زیاد در محیط هایی زندگی می کنند که دارای گویش محلی هستند.

بنابراین اگر قرار باشد آنان با همین دایره لغات وارد مدرسه شوند چطور ممکن است نوشتن کلمات را خوب بیاموزند؟

حتی قادر نخواهند بود آنها را تلفظ کنند. از این رو آموزش پیش از دبستان برای یادگیری زبان رسمی فارسی لازم و ضروری است. در ضمن کودکی که هم صحبتی در خانه ندارد یا کسی با او همکلام نمی شود، در مکالمه آن طور که باید باشد ماهی نیست.

در آموزش های پیش از دبستان سعی می شود تا با آموزش شعر، تبحر کودک را در زبان بیشتر کنند. وقتی کودک داستان هایی مناسب سنش را می شنود و در مورد آن سوال هایی می کند و مربی با حوصله جواب او را می دهد به تدریج با تمرین و تکرار لغات را به خوبی تلفظ می کند. تماس او با گروه همسن یکی دیگر از منابع آموزشی زبان او به حساب می آید و او در این گروه به تجاربی ارزنده در زمینه زبان آموزی دست می یابد که امکان این تماس ها و ارتباط ها در دوره پیش دبستانی فراهم می شود.

به تجربه ثابت شده است؛ کودکانی که دوره آموزش های پیش دبستان را گذرانده اند، نسبت به کودکان دیگر دارای رشد کلامی بهتر هستند، چون گنجینه لغات آنان به علت معاشرت با گروه همسن بیشتر شده است، علاوه بر آن سازگاری اجتماعی بهتری دارند. آنان به بسیاری از آداب و رسوم اجتماعی آشنا می شوند، کودک می فهمد نباید حق دیگران را ضایع کند یا موجب آزار آنان شود و اینکه باید به دیگران احترام بگذارد و احساس خود را در بین جمع کنترل کند.

آموزش های پیش دبستانی حتی می تواند در جهت پرورش دینی و اخلاقی کودک نیز موثر باشد. بیان داستان های شیرین و جذاب برای کودکان در این جهت مفید است. مراکز آموزشی از طریق به وجود آوردن محیط مطلوب می تواند کمک بزرگی برای رفع نیازهای کودکان در این زمینه باشد.

آمادگی ورود به دبستان

کودکی که در محیط خانه فقط در کنار مادر به سر می برد، خانواده را تنها نقطه امن برای خود به حساب می آورد. او تا آن زمان دوری از خانواده را تجربه نکرده است، برایش دشوار است که یکباره از خانه دل بکند و نیمی از روز را در محیطی بسته آن هم با قوانین و مقرراتی که با آنها آشنایی ندارد، اما ملزم به اجرای آن است به سر برد. این محیط برایش فوق العاده غریب و ناآشنا است.

جایی است که نیاز به رعایت نظم و ترتیب دارد، در حالی که او از قبل هرگونه که می خواست عمل می کرد. ورود ناگهانی از محیط گرم خانواده به این محیط آرامش روحی او را بر هم می زند و در سازگاری با محیط جدید با مشکل رو به رو می شود. آموزش های پیش از دبستان می تواند آمادگی لازم برای وارد شدن به محیط رسمی آموزش در کودکان ایجاد کند.

کودک برای یادگیری خواندن، نوشتن و حساب کردن نیاز به مهارت هایی دارد که باید قبل از ورود به دبستان با آنها آشنایی پیدا کند. پرورش چنین مهارت هایی در او نیاز به آموزش دارد. قسمتی از فعالیت های آموزش پیش از دبستان به پرورش این موارد می پردازد.

علاوه بر آن ایجاد تمرکز بر فعالیت ها، ایجاد عادت به رعایت قوانین مدرسه و نظم و ترتیب، روابط مناسب با گروه همسالان، احترام گذاشتن به دیگران، دریافت نقش های جنسی به عنوان فرد مونث یا مذکر و رعایت بهداشت فردی از جمله آموزش هایی است که در این مراکز به کودک داده می شود تا او را برای زندگی آینده آماده کند.

ضرورت وجود چنین مراکزی در مناطق محروم و محیط های نامطلوب احساس می شود، چرا که آموزش و پروش مناسب در این دوره می تواند تجارب لازم را برای رشد ذهنی، زبانی، اجتماعی و عاطفی کودکان فراهم آورد و محرومیت های ناشی از محیط خانواده را جبران کند و زمینه لازم برای بارور کردن استعدادهای کودکان را فراهم کند.