پرورش صدف، روی پوست!
پسوریازیس» یا «داء الصدف» یکی از بیماری های شایع پوستی جهان به حساب می آید؛ طوری که در بعضی مناطق تا حدود پنج درصد از افراد به آن مبتلا هستند. حتی تعدادی از بازیگران سینمای تجاری از جمله کیم کارداشیان، جون لوویتز، لیان رایمز و. . . نیز علائم پسوریازیس را تجربه کرده و با آن زندگی می کنند.
این بیماری که از دسته امراض خودایمنی به حساب می آید، با ضایعات پوسته ریزی دهنده و خارش دار صدفی رنگ روی پوست بدن، کف سر و ناخن ها همراه است و درمان قطعی ندارد اما با دوری از عوامل تشدیدکننده و داروهای به خصوصی می توان آن را تحت کنترل درآورد. دکتر حبیب انصاریان، متخصص بیماری های پوست، مو و زیبایی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به شما در این مورد توضیح می دهد.
۱۵۰ میلیون مبتلا در جهان!
پسوریازیس نوعی بیماری پوستی خود ایمنی و بسیار شایع (با شیوع یک تا پنج درصد) در ایران و جهان محسوب می شود یعنی چیزی حدود ۱۵۰ میلیون نفر در دنیا به این بیماری مبتلا هستند. علت بروز آن هنوز مشخص نشده است اما می دانیم که در این بیماری حساسیت برخی از سلول های ایمنی بدن (T cell) نسبت به بعضی فاکتورها بیشتر است و واکنش آنها باعث ایجاد ضایعات پوستی می شود. آغاز این بیماری از سنین پایین (زیر ۲۰ سال) معمولا جنبه ارثی دارد اما اگر بعد از ۵۰ سالگی ایجاد شود، نقش ژنتیک خیلی درمورد آن مطرح نیست.
مثل مار پوست می اندازید؟
پسوریازیس اشکال و علائم مختلفی دارد. شکل کلاسیک آن ضایعه ای برجسته و پوسته دار در زمینه قرمز رنگ است که پوسته های آن ضخیم و صدفی رنگ است. این ضایعه با خارش همراه است و حالت کبودی و اریتم دارد. اندازه آن نیز معمولا مشخص نیست و بسته به محل می تواند از یک میلی متر تا چند سانتی متر باشد. ضایعات پسوریازیس بیشتر از همه در نواحی ضربه ای پوست همچون آرنج، سر زانوها و پشت کمر دیده می شود اما در هر ناحیه دیگری از جمله سر، صورت، پشت گوش، داخل گوش، بینی، سینه، کف پا، کف دست و. . . هم می تواند ظاهر شود. پسوریازیس در کودکان به صورت قطره ای نیز دیده می شود. در این حالت ضایعات مانند شبنم روی پوست بدن پخش هستند. گاهی نیز «اریترودرمی» اتفاق می افتد یعنی تمام بدن دچار قرمزی و پوسته می شود تا حدی که هر صبح می توان ۱۰۰ گرم پوسته از تختخواب بیمار جمع کرد!
از ناخن های تان غافل نشوید
پسوریازیس در ناحیه سر معمولا دو رنگ است و از خط رستنگاه کمی بیرون می زند. از پشت سر نیز ممکن است تا قسمتی از گردن پیش برود. گاهی اوقات هم باعث شوره های خیلی ضخیم می شود و موها را ضعیف، نازک و کم حجم می کند. ضایعات کف دست و پا معمولا بسیار ضخیم و مقاوم به درمان هستند و ممکن است تا خط مچ پیش بروند. نوع دیگر پسوریازیس، «پوسچولر» است که باعث ایجاد جوش های ریز چرکی به خصوص در انتهای دست ها می شود. البته پوسچولر نیز خود اشکال مختلفی دارد و معمولا نسبت به درمان مقاوم است. علاوه براینها، ناحیه تناسلی هم ممکن است دچار پسوریازیس شود. این بیماری در بسیاری از موارد ناخن ها را هم درگیر می کند؛ طوری که تا ۷۰ درصد از افراد طی دوران پیشرفت بیماری دچار ضایعات ناخن می شوند. در چنین حالتی ناخن ها ناصاف، قوس دار و شکننده شده و تغییر رنگ پیدا می کنند. گاهی نیز زیر آنها پوسته جمع می شود و سطح شان حالت سوراخ سوراخ (مانند جای سر سوزن) پیدا می کند.
آرتریت پسوریازیس و درگیری مفاصل
یکی دیگر از انواع پسوریازیس، نوع «آرتروپاتیک» آن است که مفاصل مختلف بدن را درگیر می کند. این بیماری می تواند یک یا چند مفصل را به طور همزمان گرفتار کند و باعث تغییر شکل آنها و تغییرات استخوانی شود. پسوریازیس آرتروپاتیک اغلب همراه با ضایعات ناخن بوده و نسبت به درمان مقاوم است. برای کنترل آن نیز متخصص پوست و متخصص ارتوپدی یا روماتولوژیست باید همزمان با هم بیمار را تحت نظر داشته باشند. این نوع پسوریازیس شیوع بالایی دارد به همین دلیل وقتی فردی با ضایعات مفصلی به پزشک مراجعه می کند باید به دنبال ضایعات پسوریازیس در سر یا بدن او نیز باشیم زیرا ممکن است به آن دچار شده اما خود متوجه نباشد. در این صورت بیماری «آرتریت پسوریازیس» نامیده می شود نه «آرتریت روماتوئید».
اگر عود نکند پسوریازیس نیست!
از آنجایی که علت بیماری مشخص نیست هنوز درمان قطعی برای آن پیدا نشده است. در واقع اگر بیماری پسوریازیس تشخیص داده شود و بعد از درمان عود نکند، تشخیص اشتباه بوده است زیرا پسوریازیس در همه موارد عودکننده است. با این حال می توان با کمک برخی درمان ها آن را تحت کنترل درآورد. روش های درمانی برحسب محل ضایعه، سن و جنس فرد و شرایط او متفاوت هستند؛ برای مثال اگر فرد جوان باشد و بخواهد در مراسم عروسی یا نامزدی و. . . شرکت کند، می توان به طور موقت از درمان های قوی تر برای او استفاده کرد و بعد درمان را به آرامی پیش برد. بهترین و ساده ترین راه درمان نیز استفاده از استروئیدهای موضعی (کورتون) است. فقط شیوه، مقدار و محل مصرف این داروها اهمیتی ویژه دارد و باید حتما به طور اختصاصی برای هر بیمار لحاظ شود. کرم ها و محصولات موضعی نرم کننده نیز همگی در بهبود این بیماری تاثیرگذارند. از دیگر داروهای موضعی می توان به ترکیبات ویتامین D و «دیترانول» اشاره کرد. بعضی داروهای موضعی به بلند شدن و رفع پوسته های ضایعات هم کمک می کنند.
درمان با داروی خوراکی و اشعه ماورای بنفش
یکی دیگر از روش های مهار پسوریازیس، درمان با اشعه ماورای بنفش (UV) است که بر حسب نوع ضایعه می توان طیف های مختلف آن را به کار برد. برای تعدیل و تنظیم سیستم ایمنی بدن نیز می توان از درمان های خوراکی و سیستمیک استفاده کرد. این داروها از جمله «متوترکسات» انواع «رتینوئید» و. . . سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و واکنش های التهابی را کاهش می دهند اما باید توجه داشت که با قطع دارو، مشکل بیمار عود می کند. امروزه برای کنترل این بیماری داروهای بیولوژیک نیز با تاثیر انحصاری روی سیستم ایمنی بدن به کار می روند اما متاسفانه به علت قیمت بالایی که دارند، خیلی مورد استفاده قرار نمی گیرند. لازم به یادآوری است که این بیماری اصلا واگیردار نیست و بیماران می توانند با آرامش اعصاب، استفاده متعادل از نور آفتاب و مصرف دارو علائم آن را تحت کنترل قرار دهند. البته به شرطی که پیگیر درمان باشند و به طور مرتب مراجعه پزشکی داشته باشند.
عوامل تشدیدکننده کدامند؟
گرچه علت پسوریازیس مشخص نیست اما عوامل تشدیدکننده آن شناخته شده هستند. از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
یکی از مهم ترین مسائل، استرس است. استرس سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و در نهایت سلول های مستعد را نسبت به بروز بیماری تحریک می کند. بنابراین هر چه استرس کمتر باشد شدت و میزان عود پسوریازیس نیز کمتر می شود.
مساله دوم، عفونت ها هستند؛ به خصوص عفونت گلو که در سنین پایین می تواند از راه تنفسی به تمام بدن منتشر شود و نوع خاصی از ضایعات پوستی پسوریازیس را ایجاد کند. بنابراین همیشه باید درمان این عفونت ها را جدی بگیرید و از خوددرمانی پرهیز کنید.
عامل تشدیدکننده بعدی داروها هستند. بعضی داروها ازجمله لیتیوم، بتابلوکرها و حتی گاهی پنی سیلین ممکن است باعث تشدید پسوریازیس شوند.
پسوریازیس در افرادی که از سیگار استفاده می کنند، بیشتر عود می کند.
تروما و ضربه علائم پسوریازیس را افزایش می دهند؛ به همین دلیل نواحی آرنج و سر زانوها بیشتر دچار این ضایعات می شوند. پس تا می توانید از وارد شدن ضربه های مکرر به پوست جلوگیری کنید.
چاقی یکی دیگر از عوامل مستعدکننده به شمار می آید. بنابراین هرقدر فرد لاغرتر باشد، احتمال تشدید و عود پسوریازیس در او کمتر می شود. با این حال تاثیر فاکتورهای تغذیه ای و نوع مواد غذایی بر تشدید این بیماری هنوز اثبات نشده است.
فاکتورهای محیطی از جمله آلودگی ها نیز گاهی این ضایعات را شدت می کنند اما اشعه آفتاب هم می تواند موثر در درمان و هم تشدیدکننده بیماری باشد. در واقع آمار پسوریازیس در مناطقی که آفتاب کمتر می تابد، بیشتر است؛ برای مثال در کشور نروژ آمار به ۱۰ درصد نیز می رسد اما اگر آفتاب بیش از حد و مکرر روی پوست تابیده شود، علائم بیماری تشدید خواهد شد.
