الکترولیت و معرفی علائم عدم تعادل سطح آن

بسیاری از فرآیندهای خودکار در بدن به منظور عملکرد درست خود، به یک جریان الکتریکی کوچک نیاز دارند که الکترولیت‌ها این وظیفه را به عهده می‌گیرند. الکترولیت‌ها با یکدیگر و سلول‌های بافت، اعصاب و ماهیچه‌ها تعامل دارند و تعادل الکترولیت‌های مختلف به منظور برقراری عملکرد درست آن‌ها، ضروری می‌باشد.

ارائه اطلاعاتی در رابطه با الکترولیت

الکترولیت‌ها برای عملکرد طبیعی بدن انسان ضروری بوده و میوه‌ها و سبزیجات منابع خوبی از آن‌ها به شمار می‌روند. الکترولیت‌ها معمولا شامل سدیم، پتاسیم، کلسیم و بی‌کربنات هستند. نشانه‌های عدم تعادل الکترولیتی می‌تواند شامل ضعف، تشنج و اختلالات ریتم قلب باشد. بهتر است بدانید که سالمندان بیشتر از سایر افراد در معرض خطر عدم تعادل الکترولیتی هستند. به گزارش مجله پزشکی آسان طب الکترولیت‌ها مواد شیمیایی هستند که هنگام مخلوط شدن با آب، الکتریسیته مصرف می‌کنند. آن‌ها عملکرد عصبی و عضلانی را تنظیم کرده و موجب تعادل هیدراته، اسیدیته و فشار خون می‌شوند و همچنین به بازسازی بافت آسیب دیده کمک می‌کنند. عضلات و نورون‌ها گاهی اوقات به عنوان بافت‌های الکتریکی بدن شناخته می‌شوند. آن‌ها بر حرکت الکترولیت‌ها از طریق مایع داخل، خارج و یا بین سلول‌ها اعتماد می‌کنند. الکترولیت‌های موجود در بدن انسان عبارتند از:

• سدیم
• پتاسیم
• کلسیم
• بی‌کربنات
• منیزیم
• کلرید
• فسفات

به عنوان مثال، عضله برای منقبض شدن به کلسیم، سدیم و پتاسیم نیاز دارد و زمانی که این مواد در حالت تعادل نباشند، فرد دچار ضعف عضلانی و یا انقباض بیش از حد عضلات خود خواهد شد. سلول‌های قلب، عضلات و عصبی، از الکترولیت‌ها برای انتقال امولسیون‌های الکتریکی به سلول‌های دیگر استفاده می‌کنند.

عدم تعادل سطح الکترولیت در بدن

سطح الکترولیت در خون می‌تواند بیش از حد بالا یا پایین باشد و منجر به عدم تعادل شود. سطح الکترولیت می‌تواند در رابطه با سطح آب در بدن و همچنین عوامل دیگر تغییر کند. الکترولیت‌های مهمی مانند سدیم و پتاسیم به دلیل تعریق زیاد ناشی از ورزش کردن یا انجام فعالیت‌های بدنی از بین می‌روند. غلظت آن‌ها نیز می‌تواند از طریق از دست دادن سریع مایعات بدن مانند اسهال یا استفراغ، کاملا تحت تاثیر قرار گیرد، از این رو باید جایگزین‌هایی برای این الکترولیت‌ها صورت گیرد. کلیه‌ها و هورمون‌های مختلف، غلظت هر الکترولیت را تنظیم کرده و در صورتی که سطح مواد بیش از حد بالا باشد، کلیه‌ها آن را از بدن فیلتر می‌کنند و هورمون‌های مختلف برای تعادل سطوح، دست به کار خواهند شد. عدم تعادل یک الکترولیت خاص می‌تواند سلامت کلی فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد و شایع‌ترین آن‌ها نیز سدیم و پتاسیم را در بر خواهد گرفت.

روش‌های درمان جلوگیری از عدم تعادل الکترولیتی

اگر سطح الکترولیت بیش از حد بالا باشد، درمان به علت آن بستگی دارد اما سطوح پایین آن معمولا توسط مکمل‌های الکترولیت جایگزین خواهد شد. نوع درمان به شدت عدم تعادل بستگی دارد. علائم گاهی اوقات می‌تواند شدید باشد و ممکن است فرد در طول درمان به بیمارستان نیاز پیدا کند و تحت نظارت قرار گیرد. دهیدراته شدن بدن باعث به هم خوردن تعادل در الکترولیت‌ها می‌شود. آب درمانی عمدتا برای افراد مبتلا به کمبود الکترولیت همراه با کم آبی بدن استفاده می‌شود، که به طور معمول پس از اسهال شدید انجام می‌گیرد. در موارد شدیدتر از کمبود الکترولیت، این ماده را می‌توان به صورت خوراکی یا از طریق تزریق داخل وریدی (IV) به فرد تزریق کرد. به عنوان مثال، کمبود سدیم می‌تواند با تزریق محلول آب شور یا ترکیب لاکتات سدیم تکمیل شود. از برخی علل کمبود الکترولیت، مانند بیماری کلیوی، نمی‌توان پیشگیری نمود. با این حال، یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند به کاهش خطر کمبود این ماده کمک کند. مصرف مقداری نوشیدنی پس از تمرین فیزیکی یا ورزش می‌تواند به کاهش تاثیر الکترولیت‌ها بر تعریق کمک نماید.

معرفی نشانه‌های عدم تعادل الکترولیتی

علائم حاصله به کم یا زیاد بودن سطح آن ماده بستگی دارد. غلظت مضر منیزیم، سدیم، پتاسیم یا کلسیم می‌تواند یک یا چند مورد از علائم زیر را ایجاد کند:

• ضربان نامنظم قلب
• ضعف
• اختلالات استخوانی
• تغییرات در فشار خون
• گیجی
• تشنج
• بی‌حسی
• اختلالات سیستم عصبی
• خستگی بیش از حد
• متابولیسم
• گرفتگی عضله

وجود کلسیم بیش از حد نیز ممکن است اتفاق بیفتد، به ویژه در کسانی که مبتلا به سرطان پستان، سرطان ریه و چندین بیماری میلوما هستند. کلسیم اضافی اغلب از تخریب بافت استخوانی نشات می‌گیرد. علائم و نشانه‌های کلسیم اضافی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تکرر ادرار
• ضربان نامنظم قلب
• بی‌حالی
• خستگی و تحریک پذیری
• حالت تهوع و استفراغ
• دل درد
• ضعف عضلانی شدید
• تشنگی
• خشکی دهان یا گلو
• از دست دادن اشتها
• کما
• گیجی
• یبوست

دلایل ایجاد عدم تعادل الکترولیت در بدن

دلایل متعددی برای عدم تعادل الکترولیتی وجود دارد که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• بیماری کلیوی
• جایگزین نشدن الکترولیت‌ها یا هیدراته شدن آن‌ها پس از انجام تمرین
• دوره‌های طولانی استفراغ یا اسهال
• رژیم غذایی ضعیف
• کمبود آب شدید
• عدم تعادل اسید پایه یا نسبت اسید و قلیایی در بدن
• نارسایی احتقانی قلب
• روش‌های درمان سرطان مانند شیمی درمانی
• برخی از داروها، مانند دیورتیک‌ها
• افزایش سن و عملکرد نادرست کلیه‌ها مطابق با آن

معرفی مواد غذایی حاوی الکترولیت

پزشک ممکن است برای افرادی که نیاز به بستری شدن در بیمارستان ندارند، جهت برقراری تعادل، تغییرات غذایی یا مکمل‌های غذایی را تجویز کند. زمانی که سطح الکترولیت در بدن بسیار پایین باشد، باید به سراغ مواد غذایی رفت که حاوی این ماده می‌باشند. در اینجا به معرفی برخی منابع غذایی برای هر یک از الکترولیت‌های اصلی اشاره خواهیم کرد:

√ سدیم: ترشی خیار، آب گوجه فرنگی، سس، سوپ و نمک

√ کلرید: آب گوجه فرنگی، سس، سوپ، کاهو، زیتون و نمک

√ پتاسیم: سیب زمینی با پوست، ماست ساده و موز

√ منیزیم: ماهی هالیبوت، دانه کدو تنبل و اسفناج

√ کلسیم: ماست، شیر، پنیر ریکوتا، چای سبز، اسفناج، کلم بروکلی و ماهی ساردین

بهتر است بدانید که مقدار زیادی از هر الکترولیت در منبع غذایی تامین شده است و مکمل‌ها نیز برای مدیریت سطوح پایین آن استفاده می‌شوند. عقیده بسیاری از افراد این است که الکترولیت‌ها فقط در نوشیدنی‌های ورزشی پیدا می‌شوند که البته نباید آن‌ها را با نوشابه‌های انرژی‌زا که ناسالم‌اند اشتباه گرفت، اما می‌توان آن‌ها را از منابع غذایی حاوی الکترولیت نیز دریافت نمود.