مصرف و خواص ریحان در طب سنتی و دینی
برگ‌های معطرش را خام می‌خورند، و لعاب دانه‌های سیاهش برای نرم کردن دست به کار می‌رود. در دو نوع سبز و بنفش وجود دارد.این سبزی بیشتر به عنوان سبزی خوردن استفاده می شود.
ریحان یکی از سبزی های مورد استفاده ی ما ایرانی ها در سبزی خوردن است که عطر و طعم فوق العاده ای دارد. این سبزی و تخم آن در طب سنتی ایرانی جایگاه خاصی دارد؛ با هم خواص آن را مرور می کنیم.
امام صادق علیه السلام در مورد ریحان می فرمایند:
اَلْحَوک بَقْلَةُ الأَنْبیاءِ، اَما اِنَّ فیهِ ثَمانَ خِصالٍ: یمْرِئُ وَ یفْتَحُ السُّدَدَ وَ یطَیبُ الجُشاءَ وَ یطَیبُ النَّ کهَةَ وَ یشَهِّی الطَّعامَ وَ یسُلُّ الدّاءَ وَ هُوَ أمانٌ مِنَ الجُذامِ وَ إذا اسْتَقَ رَّ فی جَوْفِ الإنسانِ قَمَعَ الدّاءَ کلَّهُ؛
ریحان، سبزی انبیاست و در آن هشت خاصیت است: هضم کننده است، رگ ها و مجاری را باز می کند، بازدم را خوشبو می سازد، بدن را بوی خوش می بخشد، اشتهاآور است، درد را از بدن بیرون می برد، از جذام در امان می دارد و چون وارد معده شود درد را به کلّی از بین می برد. کافی (ط-الاسلامیه) ج 6، ص 364، ح 4
ریحان
ریحان با نام علمی OCIMUM BASILICUM L در انگلیسی Basil, Sweetbasil خوانده می شود و از خانواده ی نعناعیان Labiatae است.
نام های رایج ریحان عبارتند از: صعتر هندی، نازبویه، شاهسفرم، سلطان الریاحین، ضیمران، ریحان الملک، ضمیران
در تخم ریحان ترکیباتی نظیر روغن خوشبو، لعاب، لینالول، استراگل، سینئول، اوژنول، متیل کاوی کول، اوسیمن، سینامات متیل، مواد قلیایی، آنتول و سسکی ترپن و در برگ ریحان ماده ای به نام اوسیمن وجود دارد.
قسمت مورد استفاده ی دارویی ریحان سر شاخه های گل دار و برگ های تازه یا خشک شده ی آن است.
طبیعت ریحان
طبیعت ریحان در اوّل گرم و در دوم خشک است
خواص و اثرات دارویی ریحان
* ریحان دارای خواص آرام بخشی است.
* مقوی معده و روده و تقویت کننده ی قلب است.
* ضد اسهال، بادشکن و ضد عفونی کننده ی دهان و دستگاه گوارش است.
* ریحان ضد گریپ و آنژین، ضد تشنجات دردناک، ضد التهاب و ضد اسپاسم است.
* خواب آوری و ضد سردرد و میگرن از دیگر خواص میگرن است.
* ریحان ملین، تونیک، مقوی و محرک اشتها است.
* کمک به هضم غذا و شیر افزا بودن از دیگر خواص ریحان است.
* ریحان مدر است.
جهت انسداد عروق مغزی، تحلیل ورم های جمیع اعضا و تنگی نفس مفید است
* ریحان در موارد سوء هاضمه، قولنج، گزش زنبور، خستگی، دلشوره، رفع سردرد های عصبی، تقویت عمل دستگاه هضم، رفع نفخ، رفع غم و غصه و نوراستنی (بی خوابی و ضعف اعصاب)، رفع التهابات مجاری ادرار و ورم کلیه، دفع ترشحات مهبل، ترش کردن معده و اختلالات هاضمه با منشاء عصبی، اتساع معده، خونریزی دماغ، بواسیر، دل پیچه، سرگیجه، اختلالات دستگاه تنفسی، سرفه، سیاه سرفه، افزایش ترشحات شیر، اسپاسم های معده، بی خوابی های عصبی، سردرد های عصبی و یکطرفه (میگرن) به شکل دم کرده 20 تا 50 گرم در یک لیتر آب مورد استفاده قرار می گیرد.
* ریحان در ضعف و بی حالی های عصبی و اضطراب های صرعی جنبه ی درمانی دارد.
* آب تازه ی ریحان را می توان به صورت قطره برای بیماری های التهابی گوش یا به صورت دهان شویه برای درمان برفک یا خوشبو کننده ی دهان استفاده کرد.
ریحان قوی معده و روده و تقویت کننده ی قلب است
* جوشانده ی 7 تا 10 گرم تخم ریحان در یک لیتر آب به عنوان داروی ضد اسهال و پیچش شکم استفاده می شود.
* برای بهبود ضعف معده و سرفه مفید می باشد.
* رایحه ی ریحان دل انگیز است.
* جهت انسداد عروق مغزی، تحلیل ورم های جمیع اعضا و تنگی نفس مفید است.
* بوئیدن آن برای سردرد گرم مزاجان و مسافرین و رفع وبا مفید می باشد.
* تخم آن معتدل کننده مزاج و مقاوم در برابر سموم است.
* کمی مخدر است.
* مالیدن اسانس ریحان روی پوست سبب دفع پشه می گردد.
مصلح ریحان
مصلحش نیلوفر و بدلش بادرنجبویه است.
مصرف ریحان در دوران بارداری
در بارداری به دلیل اثر تحریک کننده ی رحم و سقط آوری، همچنین اثر موتاژنیک ترکیب موجود در روغن فرار آن (استراگل) نباید مصرف شود. البته مصرف آن به اندازه ی مقدار کمی که در سبزی خوردن استفاده می شود مشکلی ایجاد نمی کند بلکه به صورت دارویی و دمکرده نباید استفاده شود.
مصرف ریحان در دوران شیردهی
در مادران شیرده به خاطر اثر موتاژنیک جزئی فرار آن یعنی استراگل نباید مصرف شود.
تداخلات دارویی و ریحان
با توجه به نبود مستندات علمی، بهتر است با احتیاط مصرف شود.
موارد منع مصرف ریحان
* مصرف طولانی مدت آن به خاطر پتانسیل اثر سرطان زایی ترکیب استراگل ممنوع است.
* مصرف این گیاه در اطفال و یا کودکان نوپا ممنوع است که به خاطر جزء سمی استراگل آن می باشد.
* مضرّ دماغ است.
ریحان خواب آوری و ضد سردرد و میگرن است
ترکیبات شیمیایی
در صد گرم ریحان مواد زیر موجود است:
انرژی 22 kcal
آب 92.06 گرم
پروتئین 3.15 گرم
چربی 0.64 گرم
کربوهیدرات 2.65 گرم
کلسیم 177 میلی گرم
فسفر 56 میلی گرم
آهن 3.17 میلی گرم
پتاسیم 295 میلی گرم
سدیم 4 میلی گرم
منگنز 1.148 میلی گرم
روی 0.81 میلی گرم
ویتامین آ 264 میکروگرم
ویتامین ب١ 0.034 میلی گرم
ویتامین ب٢ 0.076 میلی گرم
ویتامین ب٣ 0.902 میلی گرم
ویتامین ب٥ 0.209 میلی گرم
ویتامین ب٦ 0.155 میلی گرم
ویتامین ب٩ 68 میکروگرم
ویتامین ث 18.0 میلی گرم
ویتامین ای 0.80 میلی گرم
ویتامین کا 414.8 میکروگرم
