از جمله خصوصیات فطری انسان‌ها، تمایل به زیبایی و نظافت و تمیزی است که هر انسانی را برای حفظ نظافت بدن خود و رفع عوامل نازیبا به تلاش وامی‌دارد. اجتماعی بودن انسان نیز او را بر آن می‌دارد که در حفظ ظاهر خود کوشا باشد و عواملی که او را از دید جامعه طرد می‌کند، از خود دور سازد.
شریعت مقدسه اسلام نیز نظافت را جزیی از ایمان برشمرده و بر حفظ و حراست از آن تاکید فراوان دارد.
آنچه در این مقاله از نظر خوانندگان محترم می‌گذرد، نگاهی گذرا به علل حدوث این اختلال و ارائه راهکارهای ساده و توصیه های طب سنتی جهت رفع آن می‌باشد.
تعریق، مکانیسم طبیعی بدن جهت حفظ تعادل دما و آب و دفع سموم و مواد زاید می‌باشد و توسط غدد عرق که در تمام سطح بدن و با تراکم بیشتر در نواحی کف دست و پا و پیشانی و زیر بغل قرار دارند، انجام می‌گیرد.
گرما، رطوبت، تنش‌های عصبی، عملکرد اعضای داخلی بدن همچون قلب، کلیه و دستگاه عصبی و مصرف بعضی داروها مثل داروهای قلبی و داروهای روان‌پزشکی و مصرف غذاهای تند و گرم، در تشدید تعریق موُثرند.
عرق کردن، در واقع پاک‌سازی بدن از راه پوست است که با خاصیت ضدعفونی کنندگی خود، سطح پوست بدن را نیز گندزدایی می‌کند؛ بنابر این، تا وقتی ترشح آن از حد طبیعی فراتر نرفته و بوی بد و آزار دهنده آن شخص را اذیت نکرده باشد،
اقدام درمانی جهت رفع آن انجام نمی‌گیرد، اما وقتی ترشح غدد عرق از حد طبیعی خود فراتر رفت، چون مانع تنفس راحت پوست شده و با ماندن روی پوست بستر، فعالیت میکروب‌ها را فراهم نموده و باعث متصاعد شدن بوی بد از پوست بدن می‌شود، رفع آن دغدغه خاطر فرد شده، او را جهت درمان به تکاپو وادار می‌کند.
در این حالت بهتر است ابتدا توصیه های ذیل رعایت گردد و در صورت عدم افاقه، نسخه های درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به کسانی که از بوی بد پاهای خود در عذابند، توصیه می‌شود پاهایشان را مرتباً با آب گرم و صابون بشویند و پس از شستن، کاملاً خشک نمایند.
توصیه‌ها
۱- چون بوی بدن، ناشی از فعالیت باکتری‌ها روی عرق می‌باشد، با شستن بدن با آب و صابون و خصوصاً آب سرد و به ویژه در نقاطی که بیشتر بو می‌گیرد، مثل زیر بغل و کشاله ران می‌توان بوی عرق را کنترل کرد. تعداد دفعات شستشوی بدن، بستگی به شدت فعالیت غدد عرق و میزان بدبویی آن دارد.
۲- استفاده از لباس‌های نخی و کتانی و تعویض به موقع البسه زیر، در رفع بوی بد بدن مۆثر است.
۳- غذاهای پروتئینی، چرب و ادویه‌ها مثل ماهی، ادویه کاری، کله پاچه، … از جمله مواردی هستند که در تشدید بوی بدن مۆثرند؛ بنابر این، اجتناب از این ترکیبات توصیه می‌شود.
۴- ازاله موهای زیر بغل و ناحیه ران، خصوصاً با استفاده از داروهای سنتی موبر، مانع ماندن طولانی مدت عرق و بدبویی این نواحی می‌شود.
۵- استحمام درون وان حمام که یک فنجان آب گوجه فرنگی داخل آن ریخته شده، از دیگر روش‌های رفع بوی نامطبوع عرق بدن است.
۶- به کسانی که از بوی بد پاهای خود در عذابند، توصیه می‌شود پاهایشان را مرتباً با آب گرم و صابون بشویند و پس از شستن، کاملاً خشک نموده و از پودر مخصوص پا یا نشاسته ذرت یا پودر بچه داخل کفش‌ها استفاده نمایند.
۷- استفاده از کفش‌های روباز و صندل، خصوصاً در فصل تابستان، مانع تشدید تعریق پا و بدبویی آن می‌شود و برعکس پوشیدن کفش‌های لاستیکی و پلاستیکی از تنفس مطبوع پاها جلوگیری کرده و بدبویی آن را تشدید می‌نماید.
۸- قرار دادن پاها در محلولی مرکب از نصف فنجان نمک و یک لیتر آب، در کنترل تولید عرق موثر است. همچنین می‌توان مقداری چای را در یک لیتر آب دقایقی جوشاند و پاها را به مدت نیم ساعت داخل آن قرار داد و پس از خشک کردن پاها، از پودر بوگیر ضد عرق استفاده کرد تا به مرور بوی بدپاها رفع شود.
۹- استفاده از پودر گیاهان معطر داخل کفش و استعمال بوگیرهای حاوی پودر زغال جهت کاهش تعریق پاها و مهار بوی بد آنها مۆثر است.
۱۰- تعادل در مصرف غذاهای تند و پر ادویه مثل پیاز، موسیر، فلفل، پیازچه، سیر و تره فرنگی، از راه‌های دفع بوی بد پا می‌باشد. بهتر است که غذاها بو و طعم تند نداشته باشند.
۱۱- در مواردی که تنش‌های عصبی و ناراحتی‌های روحی، عامل تعریق زیاد بدن شده‌اند، توصیه به مصرف داروهای آرام‌بخش و پرهیز از اضطراب و استرس می‌شود.
گیاهان دارویی کنترل کننده تعریق بدن
در ادامه، گیاهان دارویی که در کنترل تعریق بدن و رفع بدبویی ناشی از عرق زیاد پوست و رشد باکتری‌ها روی آن مۆثر می‌باشند و علاوه بر خاصیت کاهش تعریق و اثر ضد عفونی کنندگی، دارای بوی خوش و مطبوع نیز بوده و نه تنها بدبویی بدن را رفع می‌کنند، بلکه به خوشبویی آن نیز کمک می‌نمایند معرفی می‌شوند.
استفاده خوراکی از برگ تازه نعناع یا عرق آن در رفع بدبویی دهان بسیار مۆثر است. همچنین استفاده از محلول دم‌کرده نعناع جهت شستشوی پوست بدن علاوه بر رفع بدبویی و کم کردن ترشح غدد عرق، باعث خوشبو شدن بدن نیز می‌شود.
۱- برگ مورد:
پاشیدن پودر برگ تازه خشک شده گیاه مورد با شستشوی پوست با آب دم‌کرده غلیظ. برگ مورد به علت دارا بودن خاصیت قابض غدد عرق بودن، تعریق زیاد پوست را کنترل نموده و اسانس معطر آن باعث خوشبویی بدن می‌شود.
۲- برگ شیرین بیان:
دم‌کرده غلیظ برگ تازه شیرین بیان (حدود ۵۰ گرم در یک لیتر آب جوش که به مدت ۱۵ دقیقه دم کشیده باشد) را جهت شستشوی موضع عرق روزی ۳-۲ بار استفاده نمایید تا از بوی بد عرق، رهایی یابید.
۳- برگ حنا:
پودر برگ حنا به تنهایی یا همراه با پودر برگ سدر یا جوش شیرین، با اثر خنک کنندگی پوست و کم کردن فعالیت غدد عرق، به رفع بدبویی پوست کمک می‌کند. می‌توان حنا را با جوشانده سماق یا سرکه خمیر کرده و به موضع عرق مالیده و نیم ساعت بعد با آب‌غوره یا سرکه رقیق شده، موضع را شستشو داد.
۴- مریم گلی:
از این گیاه می‌توان به صورت جوشانده و همراه با گل ختمی و زوفا، شربت خوراکی تهیه کرد و روزی ۲ مرتبه میل نمود تا در کاهش تعریق بدن اثر گذارد. همچنین پاشیدن پودر آن زیر بغل یا داخل کفش یا شستشوی موضع عرق با دم‌کرده غلیظ آن، در رفع بدبویی و خوشبو نمودن پوست مۆثر است.
۵- مازو:
تعفن فراوان این گیاه، آن را جزو قابض‌های قوی قرار داده که استفاده از پودر یا دم‌کرده غلیظش به کسانی که از زیادی ترشح غدد عرق پوست شاکی‌اند، توصیه می‌شود.
همچنین می‌توان ۱۰۰ گرم میوه مازوی خشک را ساییده با ۵۰ گرم پودر مردار سنگ و ۱۰ گرم پودر زاج سفید مخلوط کرده و روزانه داخل کفش یا زیر بغل استعمال نمود و پس از نیم ساعت با دستمال پاک کرد.
۶- پوست و برگ گردو:
برگ گردو دارای خاصیت ضد میکروبی قوی می‌باشد، بنابر این شستشوی موضع با خیسانده یا دم‌کرده غلیظ برگ تازه گردو، در رفع بدبویی پوست مۆثر است.
پوست سبز گردو نیز به علت دارا بودن تعفن فراوان و قابض بودن، در کنترل ترشح عرق بسیار مفید است. می‌توان مخلوط پودر برگ گردو، پودر پوست گردو، مردار سنگ و حنا به نسبت مساوی تهیه نمود و روی موضع عرق پاشید.
۷- نعناع:
استفاده خوراکی از برگ تازه نعناع یا عرق آن در رفع بدبویی دهان بسیار مۆثر است. همچنین استفاده از محلول دم‌کرده نعناع جهت شستشوی پوست بدن علاوه بر رفع بدبویی و کم کردن ترشح غدد عرق، باعث خوشبو شدن بدن نیز می‌شود.
۸- برگ سیب:
استفاده از دم‌کرده برگ تازه درخت سیب به عنوان محلول شستشوی بدن، در کاهش بوی بد عرق نقش مۆثری دارد، خصوصاً اگر این دم‌کرده همراه کمی سرکه استفاده شود.
۹- گلسرخ:
گذاشتن گلبرگ‌های تازه گلسرخ روی موضع عرق یا شستشوی بدن با گلاب یا پاشیدن پودر گلسرخ زیر بغل و داخل کفش، از دیگر روش‌های سنتی درمان تعریق محسوب می‌شود.
۱۰- رزماری:
این گیاه که به اکلیل کوهی نیز شهرت دارد، در کاهش تعریق بدن اثر بسزایی دارد. می‌توان ترکیبی از ۵۰ گرم پودر برگ رزماری و ۲۰۰ گرم پودر بچه (تالک) تهیه نمود و روزی ۳-۲ بار به محل عرق پاشید.
علاوه بر گیاهان دارویی مذکور، استفاده از جوش شیرین، گل ارمنی، زاج سفید و مردار سنگ نیز که در واقع جزو مواد معدنی دارویی هستند، در درمان تعریق و بوی بد آن مۆثر است.
گل ارمنی یا همان خاک ارژیل، نوعی گل رس خالص ورز داده شده است که در التیام زخم و ضد عفونی کردن پوست و رفع بوی بدن مۆثر است.
طرز استفاده از این ماده معدنی به این صورت است که می‌توان آن را به صورت خشک به تنهایی یا ترکیب با پودر نعناع و گلسرخ روی موضع عرق پاشید یا به صورت محلول با مقداری آب و سرکه به صورت گل شل درآورده و روزی نیم ساعت روی موضع عرق گذاشت.
پاشیدن پودر شیرین بیان به داخل کفش یا روی مواضع عرق، در کاهش ترشحات و رفع بوی بد آن مۆثر است. استفاده از مردار سنگ و زاج سفید نیز به تنهایی یا در ترکیب با مواد ضد عرق مذکور در بندهای قبلی نیز از دیگر راه‌های توصیه شده در طب سنتی جهت درمان تعریق و بدبویی بدن است.
