آب سیاه چشم: ۷ درمان خانگی گلوکوم + علائم آب سیاه چشم
در ایالات متحده، بیماری آب سیاه بیش از ۳ میلیون آمریکایی را تحت تاثیر قرار داده است، و تخمین زده می‌شود در سراسر جهان، حدود ۵.۷ میلیون نفر نیز به علت این بیماری دچار اختلالات بینایی شده باشند. مسئله نگران کننده این است که طبق برخی از تخمین‌ها، حدود نیمی از مبتلایان به آب سیاه یا گلوکوم از ابتلا به آن باخبر نیستند.
انجام درمان‌های پزشکی برای پیشگیری از گسترش آسیب‌های ناشی از آب سیاه ضروری است، ولی برخی مواد غذایی و مکمل‌ها نیز وجود دارند که می‌توانند به بهبود علائم این بیماری و مبارزه علیه آسیب‌های چشمی کمک کنند. در واقع، استفاده از درمان مکمل و جایگزین برای آب سیاه یا گلوکوم مورد توجه بسیاری از چشم‌پزشکان و بیماران قرار گرفته است.
ولی نکته‌ی مهم و ضروری که باید در مورد این وضعیت به خاطر بسپارید این است که آب سیاه بیماری بسیار خطرناکی است که در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند به نابینایی دائمی منجر شود.
آب سیاه چشم یا گلوکوم چیست؟
آب سیاه دومین علت اصلی نابینایی در جهان است – این وضعیت عامل ۹ الی ۱۲ درصد از تمام موارد نابینایی در ایالات متحده شناخته شده است. سیاه‌پوستان آمریکایی ۱۵ برابر بیش‌تر از سفیدپوستان در معرض خطر نابینایی در اثر گلوکوم قرار دارند. هم‌چنین، آدم‌های بالاتر از ۶۰ سال نیز در معرض خطر بالای ابتلا به این بیماری هستند.
بیماری آب سیاه در صورت عدم درمان می‌تواند به نابینایی منجر شود؛ و متاسفانه، حدود ۱۰ درصد از بیمارانی که درمان‌های مناسبی نیز دریافت می‌کنند، دچار نابینایی برگشت‌ناپذیر می‌شوند. هنگامی که بیمار در اثر آب سیاه بینایی‌اش را از دست می‌دهد، نمی‌تواند آن را مجددا به دست بیاورد؛ به همین خاطر، تشخیص به موقع و درمان مناسب این بیماری بسیار حیاتی است.
علائم آب سیاه چشم یا گلوکوم
یکی از نگران‌کننده‌ترین مسائل مربوط به بیماری آب سیاه این است که معمولا ایجاد و پیشرفت این بیماری هیچ علامت هشدار دهنده‌ای به همراه ندارد. در حقیقت، شایع‌ترین انواع گلوکوم به تدریج ایجاد می‌شوند و پیش از آن‌که بیمار متوجه‌ی ابتلا به آن شود، سال‌های سال به پیشرفت خود ادامه می‌دهند.
در گلوکوم زاویه‌ی باز یا مزمن افزایش فشار چشم هیچ دردی را ایجاد نمی‌کند. در برخی از آدم‌ها، حتی تشخیص کاهش دید پیرامونی یا جانبی نیز دشوار است، و فقط هنگامی آن‌ها متوجه‌ی این مسئله می‌شوند که بخش قابل توجهی از بینایی‌شان را از دست داده‌اند. وضوح دید معمولا تا آخرین مراحل پیشرفت بیماری حفظ می‌شود.
از آن‌جا که آب سیاه علائم مشخصی به همراه ندارد، انجام مرتب معاینات چشم از اهمیت بالایی برخوردار است. در جلسات معاینه، پزشک به اندازه‌گیری فشار چشم، بررسی احتمال وارد آمدن آسیب به عصب بینایی، بررسی وضعیت کاهش بینایی، اندازه‌گیری میزان ضخامت قرنیه، و معاینه‌ی زاویه‌ی خروج مایعات می‌پردازد. تمام این عوامل به پزشک در تشخیص آب سیاه یا گلوکوم و ضرورت شروع فوری درمان کمک می‌کنند.
علت ها و پیشگیری
آب سیاه یا گلوکوم در اثر تجمع مایع در چشم و افزایش فشار بر عصب بینایی، شبکیه و عدسی چشم ایجاد می‌شود. این فشار که به آن فشار داخل چشم گفته می‌شود، در صورت عدم درمان می‌تواند آسیب دائمی بر چشم وارد کند.
علت‌های این وضعیت شامل انباشت مواد زائد (مرتبط با افزایش سن)، بالا بودن فشار خون، مصرف برخی از داروها، جراحت چشم یا سایر بیماری‌های مرتبط با چشم می‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند، کاهش فشار داخلی چشم از طریق بهبود اثر ناشی از آسیب سر عصب اپیتک (یا دیسک اپتیک) و میدان بینایی به اندازه‌ي قابل توجهی می‌تواند پیشرفت آب سیاه را به تاخیر بیندازد.
گروه‌هایی که در معرض بالاترین خطر ابتلا به آب سیاه قرار دارند، شامل موارد زیر می‌شوند:
الف. سیاه‌پوستان آمریکایی
ب. آدم‌های بالای ۶۰ سال
پ. آدم‌های ۶۰ سال به بالا در کشورهای آمریکای جنوبی
ت. آسیایی‌ها
ث. آدم‌هایی با سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به آب سیاه
ج. آدم‌هایی که از استروئیدها استفاده می‌کنند
چ. آن‌هایی که دچار جراحت چشم شده‌اند (نظیر افرادی که دچار کبودی چشم یا ورود شی خارجی به چشم‌شان شده‌اند)
ح. آدم‌های مبتلا به فشار خون بالا
خ. افراد مبتلا به چاقی مفرط
د. آدم‌های مبتلا به نزدیک‌بینی
طبق توصیه‌ی آکادمی آمریکایی چشم‌پزشکی، آدم‌های بزرگسال باید چشم‌های‌شان را به طور مرتب نزد پزشک معاینه کنند، به ویژه آن‌هایی که رو به سالخوردگی می‌روند و دارای عوامل خطر ابتلا به این بیماری هستند. تشخیص به موقع آب سیاه امکان درمان فوری آن را فراهم می‌کند، و میزان عوارض خطرناک آن را (از دست دادن بینایی) کاهش می‌دهد.
درمان‌های رایج آب سیاه چشم یا گلوکوم
درمان‌های رایج آب سیاه با هدف کاهش فرایند از دست دادن میدان بینایی از طریق کاهش فشار داخل چشم شامل تجویز قطره‌های چشمی، دارو، لیزر درمانی، و جراحی هستند.
درمان‌های رایج آب سیاه معمولا با تجویز قطره‌ی چشمی آغاز می‌شود؛ این قطره‌های چشمی حاوی داروهایی برای کاهش فشار چشم و تولید مایع داخل چشم هستند. پروستاگلاندین‌ها و بتا بلاکرها دو نمونه از قطره‌های چشمی هستند که پزشک ممکن است برای بیماران مبتلا به گلوکوم تجویز کند. چنان‌چه قطره‌های چشمی در کاهش فشار اثربخش نباشند، پزشک معالج ممکن است داروهای خوراکی تجویز کند.
هم‌چنین، برای رفع انسداد کانال‌های داخل چشم از لیزر درمانی نیز استفاده می‌شود؛ به علاوه، با عمل جراحی مایعات اضافه از داخل چشم خارج می‌شوند تا فشار داخل چشم کاهش یابد.
درمان طبیعی آب سیاه چشم یا گلوکوم
۱. مصرف مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان
برای کمک به مبارزه‌ی بدن علیه رادیکال‌های آزادی که به چشم‌ها آسیب می‌رسانند و علائم آب سیاه را وخیم‌تر می‌کنند، باید مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان مصرف کنید. این مواد غذایی شامل میوه‌ها و سبزی‌های سرشار از ویتامین‌های A و C از قبیل کولارد سبز، کلم، لوبیا سبز، کلم کالی، اسفناج، و کرفس هستند.
برخی از مواد غذایی خاصی که برای بهبود علائم آب سیاه باید در رژیم غذایی‌تان گنجانده شوند، عبارت هستند از
الف. مواد غذایی سرشار از کاروتنوئید – مطالعات نشان داده‌اند، مصرف غذایی ویتامین A و C تاثیر مثبتی بر وضعیت بیماری آب سیاه دارد. مصرف پرتقال و میوه‌ها و سبزی‌های زرد رنگ جهت تامین ویتامین A کافی برای حفظ سلامت چشم‌ها ضروری است. برخی از مواد غذایی سرشار از بتا کاروتن عبارت هستند از هویج، کدو تنبل، سیب زمینی شیرین، طالبی، و انبه.
ب. آب میوه‌ها و سبزی‌های تازه – آب میوه ویتامین‌ها، مواد معدنی، و آنتی‌اکسیدان‌های لازم را برای حفظ سلامت چشم در اختیار بدن قرار می‌دهد. بهتر است آب میوه‌ها را خودتان تهیه کنید یا آب میوه‌ی تازه و مطمئن خریداری کنید. بیش‌تر آب میوه‌های بسته‌بندی شده حاوی قند اضافه هستند.
پ. بلوبری و گیلاس – این دو اَبَر میوه حاوی آنتوسیانین هستند؛ آنتوسیانین نوعی فلاونوئید است که می‌تواند با رادیکال‌های آزادی که به چشم‌ها آسیب می‌رسانند، مبارزه کند.
ت. سالمون وحشی – اسیدهای چرب ایکوساپنتانوییک اسید (EPA) / دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) و آستاکسانتین (نوعی کاروتنوئید و آنتی‌اکسیدان قدرتمند) موجود در سالمون وحشی وضعیت سلامت بینایی را بهبود می‌بخشند.
ث. مخمر آبجو – طبق شواهد علمی، کروم موجود در مخمر آبجو برای آدم‌های مبتلا به آب سیاه یا گلوکوم مفید است.
برای بهبود علائم آب سیاه، علاوه بر آن‌که باید مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان و سایر مواد مغذی را در رژیم غذایی‌تان قرار دهید، باید از مصرف برخی از غذاها نیز اجتناب کنید. بنابراین، بهتر است مواد غذایی و نوشیدنی‌های زیر را از رژیم غذایی‌تان خارج کنید:
الف. محرک‌های حساسیت غذایی – آن دسته از مواد غذایی که معمولا باعث ایجاد علائم حساسیتی می‌شوند، نظیر مواد غذایی حاوی گلوتن و محصولات رایج لبنی، ممکن است باعث افزایش فشار بر روی چشم‌ها شوند. از مصرف هر گونه ماده‌ی غذایی که باعث ایجاد واکنش منفی در بدن می‌شود، خودداری کنید.
ب. کافئین – مصرف بیش از اندازه‌ی قهوه و سایر منابع کافئین ممکن است جریان خون را در اطراف چشم‌ها کاهش دهد؛ بنابراین، این نوشیدنی‌ها را متوقف یا کم کنید.
پ. الکل – مسمومیت کبدی می‌تواند به مشکلات بینایی منجر شود؛ بنابراین، بهتر است از مصرف الکل خودداری کنید.
ت. قند – مصرف مواد غذایی مملو از قند می‌تواند باعث پیری زودرس چشم‌ها شود، و خطر ابتلا به دیابت و آب سیاه را افزایش دهد. بنابراین، لازم است از مصرف هر گونه ماده‌ی غذایی یا نوشیدنی حاوی قند افزوده خودداری کنید. حتی قندهای مصنوعی نیز برای سلامتی مشکل‌ساز هستند و از مصرف آن‌ها نیز باید پرهیز کرد.
۲. بیل‌بری
گیاه بیل‌بری دارای میوه‌ای است که حاوی شماری از ترکیبات فنولیک از قبیل فلاونول، کوئرستین، و اسیدهای فنولیک است. این میوه، هم‌چنین، حاوی آنتوسیانین، آنتی‌اکسیدانی قدرتمند، است که طبق شواهد علمی، می‌تواند به بهبود سلامت چشم‌ها و بینایی کمک کند.
با این‌که پژوهش‌های مرتبط با روش‌های درمانی یا پیشگیری از آب سیاه محدود هستند، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند، گیاه بیل‌بری ممکن است دید در شب را بهبود ببخشد و زمان بازیابی آسیب ناشی از اشعه را کاهش دهد. هم‌چنین، نتایج مطالعه‌ای که در نشریه‌ی مولکولار ویژن منتشر شد نشان می‌دهند، ترکیبات موجود در بیل‌بری ممکن است به ایجاد مسیرهای دفاعی آنتی‌اکسیدانی در بدن کمک کنند.
مکمل‌های حاوی بیل‌بری به صورت کپسول، پودر، یا به شکل عصاره‌ای در دسترس قرار دارند. برای بهبود علائم گلوکوم روزانه دو بار به اندازه‌ی ۱۶۰ میلی‌گرم بیل‌بری مصرف کنید.
۳. آستاکسانتین
آستاکسانتین نوعی کاروتنوئید قدرتمند است که می‌تواند به پیشگیری از آسیب شبکیه کمک کند. این ماده به طور طبیعی در مواد غذایی قرمز و نارنجی رنگ نظیر جلبک و ماهی سالمون یافت می‌شود؛ هم‌چنین، این ماده به صورت مکمل در دسترس قرار دارد. مطالعات نشان داده‌اند، آستاکسانتین می‌تواند به بهبود سلامت چشم‌ها و حفظ قدرت بینایی کمک کند. به علاوه، این ماده می‌تواند از چشم‌ها در برابر آسیب‌های سلولی شبکیه‌ی ناشی از استرس اکسیداتیو محافظت کند و التهاب چشم را نیز کاهش دهد.
جهت بهبود وضعیت سلامت چشم‌های و علائم آب سیاه، بهتر است روزانه ۲ میلی‌گرم آستاکسانتین مصرف کنید. سعی کنید این ماده را از عصاره‌های طبیعی و هم‌چنین از تولید کننده‌های معتبر تهیه کنید؛ و همیشه سالمون را نیز در رژیم غذایی‌تان قرار دهید.
۴. روغن ماهی
مطالعات نشان می‌دهند، روغن ماهی می‌تواند اثرات اختلالات بینایی مرتبط با افزایش سن را خنثی کند. هنگامی که پژوهشگران دانشگاه ملبورن اثرات مصرف مکمل‌های خوراکی امگا-۳ را بر روی آب سیاه ارزیابی کردند، دریافتند مصرف امگا-۳ برای سه ماه توانست به اندازه‌ی قابل توجهی فشار داخل چشم را کاهش دهد.
مطالعه‌ی دیگری که نتایج آن در نشریه‌ی بین‌المللی چشم‌پزشکی منتشر شدند، نشان داد روغن جگر ماهی به عنوان ترکیبی از ویتامین A و اسیدهای چرب امگا-۳، برای درمان آب سیاه یا گلوکوم مفید است، زیرا فشار داخل چشم را کاهش می‌دهد، جریان خون داخل چشم را افزایش می‌دهد، کارکرد محافظت کنندگی از عصب اپتیک را بهبود می‌بخشد، و از بروز استرس اکسیداتیو پیشگیری می‌کند – استرس اکسیداتیو باعث پیشرفت بیماری آب سیاه می‌شود.
جهت کمک به پیشگیری و مبارزه با آب سیاه، روزانه دست‌کم ۶۰۰ میلی‌گرم ایکوساپنتانوییک اسید (EPA) و ۴۰۰ میلی‌گرم دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) مصرف کنید. هم‌چنین، مصرف مکمل روغن ماهی حاوی ویتامین A نیز ممکن است به بهبود وضعیت سلامت بینایی کمک کند.
۵. کوآنزیم کیو ۱۰
CoQ10 یا کوآنزیم کیو ۱۰ نوعی آنتی‌اکسیدان است که می‌تواند از بروز آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد بر چشم‌ها پیشگیری کند. مطالعات نشان داده‌اند، این آنتی‌اکسیدان سرعت تغییرات آسیب‌شناختی بیماری آب سیاه را متوقف یا کم می‌کند، و دارای اثرات بالقوه‌ی محافظت کنندگی از اعصاب است.
طبق نتایج بررسی شواهد بالینی که در ۲۰۱۹ در نشریه‌ی پژوهشی بازسازی عصبی منتشر شدند، کوآنزیم کیو ۱۰ از سلول‌های عصبی شبکیه‌ی چشم در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کند، به خصوص هنگامی که با قطره‌های حاوی ویتامین E ترکیب شود. طبق نتیجه‌گیری پژوهشگران، CoQ10 داروی طبیعی و امیدوار کننده‌ای برای آب سیاه، و هم‌چنین، سایر وضعیت‌های تباه کننده‌ی عصبی به شمار می‌رود. برای پیشگیری یا مبارزه با علائم این بیماری بهتر است روزانه ۳۰۰ میلی‌گرم CoQ10 مصرف کنید. همان‌طور که مطالعات نشان داده‌اند، مصرف CoQ10 در ترکیب با قطره‌های چشمی ویتامین E بسیار موثرتر نیز خواهد بود.
۶. منیزیوم
طبق شواهد علمی، منیزیوم با آرام‌سازی دیواره‌‌های عروق خونی باعث بهبود گردش خون می‌شود. مطالعات دریافته‌اند، منیزیوم با محافظت از سلول‌ها در برابر استرس اکسیداتیو و آپوپتوز (مرگ سلولی) از اعصاب بینایی محافظت می‌کند.
طبق نتایج یک بررسی که در اعلامیه‌های پژوهشی بین‌المللی علمی به چاپ رسید، “اثر منیزیوم بر بهبود جریان خون در چشم و پیشگیری از نابودی سلول‌های گانگلیونی شبکیه، این ماده را به عنوان عامل موثری برای کنترل آب سیاه یا گلوکوم نشان داده است.”
برای بهبود وضعیت آب سیاه و کارکرد سلول‌ها، روزی دو بار حدود ۲۵۰ میلی‌گرم منیزیوم مصرف کنید.
۷. روغن‌های معطر
با این‌که نمی‌تواند روغن‌های معطر یا روغن‌های عصاره‌ای را مستقیما داخل چشم ریخت، استفاده‌ی مقدار اندکی از آن‌ها به صورت موضعی در اطراف چشم‌ها می‌تواند برای سلامتی‌شان بسیار مفید باشد.
طبق شواهد علمی، روغن کندر به بهبود بینایی و گردش خود در چشم‌ها کمک می‌کند؛ هم‌چنین، روغن گیاه گل بی‌مرگ یا هلیکروسوم نیز ممکن است به بهبود بینایی و محافظت از بافت عصبی کمک کند. به علاوه، روغن عصاره‌ای درخت سرو نیز برای سلامت چشم‌ها مفید است، زیرا می‌تواند گردش خون را در اطراف آن‌ها بهبود ببخشد.
روزی دو مرتبه، ۳ قطره از هر یک از روغن‌های بالا را با مقداری روغن حامل رقیق کنید و روی گونه‌ها و اطراف چشم‌های‌تان بمالید، هرگز آن‌ها را مستقیما داخل چشم‌های‌تان نریزید.
موارد احتیاط
آب سیاه یا گلوکوم وضعیت خطرناکی است که بر چشم‌ها و بینایی تاثیر می‌گذارد. پس از تشخیص ابتلا به این بیماری، فورا باید اقدامات درمانی مناسب صورت گیرد. با این‌که روش‌های طبیعی درمانی آب سیاه، بر اساس نتایج مطالعات علمی، مفید هستند، به منظور اجتناب از نابینایی دائمی لازم است نزد یک متخصص چشم بروید و طبق دستورات وی عمل کنید. پیش از استفاده از هر گونه داروی طبیعی در خانه، با پزشک معالج‌تان مشورت کنید.
جمع‌بندی
الف. آب سیاه دومین عامل شایع نابینایی در جهان است که حدود ۵.۷ میلیون نفر را در سراسر دنیا مبتلا کرده است.
ب. بیماری آب سیاه در صورت عدم درمان مناسب، می‌تواند باعث نابینایی شود، و حتی تقریبا ۱۰ درصد از مبتلایان به این بیماری، با وجود قرار گرفتن تحت درمان، دچار آسیب‌های بینایی غیر قابل بازگشت شده‌اند.
پ. عامل کلیدی برای درمان گلوکوم تشخیص به موقع این بیماری است. از آن‌جا که آب سیاه معمولا علامت قابل مشاهده‌ای ندارد، مراجعه نزد چشم‌پزشک و معاینه‌ی مرتب چشم‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ به خصوص آدم‌های سیاه‌پوست و / یا بالای ۶۰ سال.
ت. پژوهش‌ها نشان داده‌اند، درمان‌های تکمیلی و جایگزین ممکن است به بهبود علائم این بیماری کمک کنند. مصرف روزانه‌ی مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان بسیار مهم است و هم‌چنین، استفاده از مکمل‌های طبیعی نظیر بیل‌بری، روغن ماهی، CoQ10، و منیزیوم ممکن است برای بهبود وضعیت بیماران مبتلا به آب سیاه یا گلوکوم مفید باشد.
ترجمه :امیر رضا مصطفایی
