آینده نگری کلید تصمیمات بزرگ
افراد دوراندیش در مقایسه با دیگران، تصویری شفاف تر از مسائل، رفتارها، واکنش ها و رویدادها دارند.
آینده نگری تقریباً معادل لفظ "تدبیر" در زبان عربی است. در اصطلاح آینده نگری یعنی گسترش افق دید خود و دیدن پشت پرده مسائل و هم چنین زمانی که شخص در آن است؛ یعنی در زمان حال، آینده را دیدن که نتیجه آن، چاره اندیشی برای رخدادهای احتمالی است. امام علی(علیه السلام) در بیان تعریف دوراندیشی می فرمایند: "الحزم، النظر فی العواقب ومشاورة ذوی العقول: دوراندیشی، نگاه کردن به عاقبت های کار و مشورت کردن با خردمندان است." (غررالحکم و درر الکلم، حدیث 1915)
اعتدال در کارها
آینده نگری نیز مانند اکثر امور از قاعده (خیرالامور اوسطها) پیروی می کند. مهم ترین ملاک در آینده نگری، اعتدال است. گاهی تأمل و به قول مردم این پا و آن پا کردن، ناشی از ترس شخص از آینده می باشد. خارج شدن از حد اعتدال، در آینده نگری آفاتی را نتیجه می دهد. گاهی انسان به جای ترسیم آینده خویش، اسب خیال را زین کرده و به (ناکجاآباد) می رود. به یقین آینده نگری با خیال بافی دو چیز متفاوت است.
به اهداف دست یابید
توجه به این نکته ضروری است که صِرف آینده نگری ارزشی ندارد، بلکه عمل به آن و یافتن راه حل های مناسب و رفع موانع و مشکلات است که آینده نگری را عینیت می بخشد و نتیجه آن را تضمین می کند. اگر آینده نگری طبق معیارهای اسلامی نباشد، پیامدهای نامناسبی را خواهد داشت، تا جایی که می تواند سبب هلاکت فرد باشد. انسان با استفاده از دوراندیشی از کارهایی پرهیز و کارهایی را انجام می دهد تا آینده بهتری برای خود فراهم سازد.
تدبیر یک مهارت قابل یادگیری
انسانی که در زندگی تدبیر و آینده نگری داشته باشد فردی مفید و پرثمر در زندگی خود و همنوعان خود می شود. باید بدانیم که انسانی که تدبیر و درایت و دوراندیشی را سرلوحه کار خود قرار دهد به جایی می رسد که جامعه و افراد درون آن نیاز مبرمی به او پیدا می کنند.تدبیر و تدبر برای جلوگیری از بحران های غیرقابل پیش بینی یا پیش بینی نشده بسیار موثر است. تدبیر، یک مهارت قابل یادگیری است و سودمندى آن تقریباً از هر مهارت دیگرى بیشتر است.
تبدیل تهدید به فرصت
تدبیر ما را قادر مىسازد که خطرات و فرصتهائى را که در آینده با آنها مواجه مىشویم، پیش بینى کرده و بدین ترتیب زمان لازم براى تفکر و تصمیمگیرى پیش از برخورد با آنها را داشته باشیم. دانستن اینکه چگونه به آینده فکر کنیم، با توجه به سرعت تغییرات در جهان، به شکل فزاینده ای ضرورت یافته است. شکی نیست برای گرفتن تصمیم های عاقلانه درباره زندگی و کسب و کار خود باید بدانیم که دنیای ما چگونه در حال تغییر است.
تاثیر دوراندیشی در کلام معصومین علیهم السلام
در احادیث اسلامی داریم که دوراندیشی و آینده‌نگری از نشانه‌های خردمندی است و خردمندترین انسان‌ها افرادی هستند که آینده نگری و عاقبت‌اندیشی بیشتری دارند.
دوراندیشی و آینده‌نگری، از شرایط لازم و مقدمات اساسی تصمیم گیری معقول و منطقی است. هنگام تصمیم گرفتن در خصوص هر مسأله‌ای، بررسی جوانب و زوایای گوناگون و پیش بینی پیامدهای اجتماعی آن، امری ضروری است؛ در نتیجه این بررسی‌ها تصمیمی که گرفته می‌شود سنجیده و همه جانبه خواهد بود. در همین زمینه آیاتی از قرآن و احادیث در مورد عاقبت‌اندیشی در کارها بیان می‌کنیم:
امام باقر(علیه السلام) در این خصوص به نقل از پیامبر اکرم(صلى الله علیه و اله) می‌فرمایند، پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله) گفت: چون در اندیشه انجام دادن کاری برآیی، در عاقبت آن تدبر کن، تا اگر نیک است و در راه درست، به آن دست یابی، و اگر مایه گمراهی است آن را فروگذاری. [1]
امیرالمومنین (علیه السلام) می‌فرمایند: مومنان آن کسانند که آنچه را در پیش دارند بشناسند. [2]
امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند: در نامه‌ای به تحصیل‌داران خِراج: آن کس که پروای چیزی نداشته باشد که رو به آن روان است، پیش‌بینی برای نفس خود و نگاهبانی از آن نکرده است و آنکه پیروی هوای خود کند و در کاری که نمی‌داند پایانی سودمند دارد و اگر به فرمان هوا رود، به زودی پشیمان خواهد گشت. [3]
امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: اندیشیدن در کار، پیش از اقدام کردن به آن، سبب ایمنی از لغزش‌ها است.[4]
امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: مرد دیندار می‌اندیشد، به آرامش دست می‌یابد، و به فروتنی در خود می‌نگرد، به مقام تواضع می‌رسد؛... و پایان کار را می‌نگرد، از پشیمانی در امان می‌ماند.[5]
اهمیت آینده‌نگری در زندگی
دوراندیشی برای افراد ضعیف نیست. یک دلیل مهم اعتبار کم دوراندیشی این است که این توانمندی با رکود تداعی شده است. ما شخص دوراندیش را به عنوان فردی می‌شناسیم از خطر کردن می‌ترسد و زندگی را به طور روزمره می‌گذراند. اینکه سعی کنیم انتخاب‌های آسانی در زندگی داشته باشیم یا اینکه خود را وقف هدفی کنیم که به ما آسیب می‌رساند.دقیقاً به همان اندازه بی‌احتیاطی ما را در دام تکانه‌های آنی قرار می‌دهد. افراد دوراندیش به اهداف و آرزوهای بلندمدتشان احترام بگذارند و هر وقت که لازم باشد برای دستیابی به این اهداف خطر کنند.»
دور اندیشی در تمام ابعاد زندگی
دوراندیشی به زندگی متعادل نیاز دارد. به دلایلی، افراد تمایل دارند تا دوراندیشی را با چند بعد محدود زندگی همچون کار و مسائل مالی ارتباط دهند. اما باید دانست که دوراندیشی با کل زندگی ارتباط دارد و افراد دوراندیش برای برقراری تعادل بین اهدافشان در حوزه‌های مختلف زندگی تلاش می‌کنند. برای مثال، به طور منظم صبح زود بیدار شدن و رفتن به محل کار حتی در روزهای تعطیل اگر به معنای غفلت کردن از خانواده و ارزش‌ها و اهداف معنوی باشد، دوراندیشی نیست.
آگاهانه زندگی کنید
افراد دوراندیش مسیر خودشان را در زندگی ترسیم می‌کنند. یک شخص دوراندیش آگاهانه و با هدف زندگی می‌کند. او صرفاً به آنچه که در جریان زندگی پیش می‌آید واکنش نشان نمی‌دهد؛ بلکه بر طبق درک اهداف و آرزوهایش تصمیم می‌گیرد و عمل می‌کند.
افراد دوراندیش بدن‌هایی سالم و قوی و زندگی سالمی دارند. در اینجا به طور سریع به چند متغیر که با دوراندیشی همبستگی دارند، می‌پردازیم. تحقیقات نشان داده‌اند که افراد دوراندیش از لحاظ فیزیکی قوی‌تر هستند، بخصوص موقعی که تکالیفی را انجام می‌دهند که نیاز به استقامت دارد. افرادی که اهداف مناسبی در زندگی‌شان دارند سالم‌تر و شادتر هستند.
