فرمولی برای ارتباط بهتر با نوجوانان

حتی گاهی به دلیل نرسیدن به خواسته های خویش، دست به کارهای نامناسب و به دور ازشان خانواده می زنند.

«پسر ۱۷ ساله ام که فرزند سوم است به برادر ها و پدرش احترام نمی گذارد. درس را رها کرده است و شب ها دیر به خانه می آید. بسیار عصبی است، حرف نمی زند و روز به روز از ما دور تر می شود. چه کنم؟». «پسری ۱۷ ساله دارم. دو سال است، ترک تحصیل کرده است و هیچ شغلی هم ندارد. همه وقتش را جلوی تلویزیون یا بیرون خانه، پیش دوستانش می گذراند. برای آینده اش نگرانم. لطفا راهنمایی ام کنید».

نوجوانان گاهی با احترام نگذاشتن به بزرگ تر هایشان و پرخاشگری می خواهند توجه دیگران را به خود جلب کنند و چون به دنبال استقلال طلبی و کسب احساس پذیرفته شدن در خانواده هستند حتی گاهی به دلیل نرسیدن به خواسته های خویش، دست به کارهای نامناسب و به دور ازشان خانواده می زنند.

روابط والدین الگویی برای نوجوان

پدر و مادر ها باید توجه داشته باشند که الگوهای ارتباطی بین آن ها، می تواند الگویی موثر برای فرزندان باشد؛ به طور مثال بی احترامی کردن پدر و مادر به یکدیگر، بی اعتبار کردن، تخریب شخصیت یکدیگر، رفتارهای پرخاشگرانه کلامی و غیر کلامی، سلطه جویی و کنترل بی اندازه، قهر کردن و زورگویی، تبعیض و تهدید کردن از جمله الگوهای ارتباطی ناسالم والدین نسبت به هم محسوب می شود. با توجه به نکات ذکر شده، والدین برای تعامل بهتر با نوجوانشان باید با او محترمانه صحبت کنند و در گفت و گو با نوجوانشان، آرامش و متانت خود را حفظ کنند.

فرمول «پیام من»

یکی از بهترین و کاربردی ترین واکنش ها در برابر رفتارهای نامناسب نوجوانان استفاده از فرمول «پیام من» است. فرمول «پیام من» سه بخش دارد:

۱ بگویید چه اتفاقی در حال وقوع است

۲ بگویید چه احساسی دارید

۳ توضیح دهید که چرا چنین احساسی دارید

به طور مثال اگر فرزندتان دیر به خانه می آید، می توانید از قانون «پیام من» استفاده و این طور با او صحبت کنید:

(۱) وقتی تو دیر به منزل می آیی، (۲) من احساس ترس و نگرانی می کنم (۳) چون نمی دانم کجا هستی؟

جالب است که بدانید با استفاده از قانون «پیام من» شما به راحتی می توانید احساساتتان را به نوجوانتان منتقل کنید. همچنین در پیام من، شما هیچ فردی را ملامت نمی کنید و بیشتر روی نتیجه کاری که نوجوان انجام داده، متمرکز می شوید نه خود کاری که انجام داده است.

هم نقاط ضعف، هم نقاط قوت

یک نکته بسیار مهم و قابل تذکر به والدین هم این است که باید نوجوانشان را به خاطر رفتارهای خوبش تشویق کنند و همیشه به فکر تنبیه او نباشند. تذکر مدام اشتباهات باعث دلسردی نوجوان می شود. نوجوانتان را دوست بدارید و او را همان طور که هست قبول و باور داشته باشید. نقاط ضعف و قوت نوجوانتان را باید با هم در نظر بگیرید و به آن ها این دلگرمی را بدهید که انتظار ایده آل بودن و بدون نقص بودن را از آن ها ندارید.

تشویق به جای تمجید

توصیه می شود که در رفتار با نوجوانان، بیشتر از زبان «تشویق» استفاده شود تا زبان «تمجید». فرض کنید که نوجوانتان در مسابقه ای شرکت کرده است؛ جملاتی که شما در خط پایان مسابقه به نوجوانتان می گویید، تمجید است و آنچه در خلال مسابقه می گویید تشویق. تشویق نوجوانان به آن ها یاد می دهد که قدر خصوصیات ویژه خود را بدانند، احساس لیاقت کنند، به آنچه که هستند ببالند و به داشتن پدر و مادری که مشوق آن ها هستند، دلگرم شوند. والدین برای افزایش ارزشمندی و عزت نفس نوجوانشان باید ابتدا آن ها را همان گونه که هستند، بپذیرند، به آن ها عشق بورزند و محبت کنند و در آن ها احساس لیاقت و شایستگی ایجاد کنند.

همچنین والدین بهتر است به جای انتقادهای غیراصولی، سرزنش، تنبیه بدنی و تهدید، از حمایت، اعتماد، گفت و گو و تشویق برای حل تعارضات در رفتار با نوجوانشان استفاده کنند.

هراس از اثبات استقلال

بعضی از نوجوانان به واسطه ضعف و وابستگی هایی که به خانواده شان دارند، تا حدودی از نشان دادن و اثبات استقلال خود به خانواده شان هراس دارند. این هراس باعث می شود که او تا حدی به والدینش اتکا کند اما گاهی هم افکار و عقاید آن ها را نپذیرد که این یک امر طبیعی است. او با این نپذیرفتن ها، از مستقل شدن از والدین اطمینان حاصل می کند و در واقع به یکی از نیازهای ضروری دوره نوجوانی پاسخ می دهد.

اینکه گاهی نوجوانان رفتار مناسبی با اعضای خانواده ندارند به این دلیل نیست که آن ها اعتقادات و نظرات خانواده شان را فراموش کرده، یا سر لجبازی افتاده اند، بلکه آن ها به دنبال تثبیت شخصیت خود هستند هرچند به نظرات خودشان هم اعتماد کاملی ندارند.

نصیحت به وسیله نظرخواهی

اگر پدر و مادری بخواهند فرزندشان را نصیحت کنند، باید به یک نکته مهم توجه ویژه ای داشته باشند. والدین باید نصیحت را به گونه ای محترمانه بیان کنند و از نوجوانشان بخواهند که درباره این نصیحت، رفتار ها و دیدگاه هایش توضیحاتی ارائه دهد. والدین فراموش نکنند که فرزندانشان در دوره نوجوانی در حال محک زدن استعداد ها و توانایی هایشان هستند؛ بنابراین باید مشوق آن ها بود و به هیچ وجه آن ها را مسخره نکرد.

به نوجوانتان بگویید دوستت دارم

شایان ذکر است که والدین باید به رفتار هایشان دقت ویژه ای داشته باشند و بررسی کنند که هر رفتاری که اکنون انجام می دهند، آن ها را به نوجوانشان نزدیک می کند یا فاصله آن ها را از یکدیگر بیشتر می کند. والدین باید صبور و به آینده امیدوار باشند و گفتن جملات محبت آمیزی مانند دوستت دارم به نوجوانشان را فراموش نکنند حتی اگر نوجوانشان آن را جدی تلقی نکند.

دکتر هادی صدری