سقط جنین؛ پدیده ای که مثل قارچ تکثیر شده است
سقط جنین پدیده ای است که از سال 57 ممنوع اعلام شد مگر در مواردی بسیار خاص و آن هم با نظرات پزشکان، اکنون به پدیده ای تبدیل شده است که به شکل غیر قانونی در شکل وسیع و به دلایل مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بروز پیدا کرده است.
اگرچه سقط جنین در بعضی موارد به جهت بارداری های نامشروع اتفاق می افتد اما در مواردی دیگر به جهت دختر بودن جنین این اتفاق صورت می گیرد که در ادامه برهم زدن توازن جمعیت جنسیتی جامعه و بروز مشکلات در آینده را به همراه دارد.
زندگی، سیمین کاظمی پزشک و دانشجوی دکتری جامعه شناسی در نشستی با عنوان « سقط جنین؛ اجبار یا اختیار» با مطرح کردن عنوان همدستی مردسالاری و تکنولوژی در سقط جنین مونث ( بررسی ترجیح جنسی ، پدیده انتخاب جنسی و پیامدهای آن در ایران) صحبت های خود را با ارائه تعاریفی آغاز کرد وگفت : «ترجیح جنسی» یعنی گرایش والدین به یکی از دو جنس ( معمولا پسر)، «تشخیص جنسی» یعنی روش های تکنولوژی تعیین جنس جنین و «انتخاب جنسیت» یعنی والدین بعد از آگاهی از جنسیت جنین ترجیح می دهند یکی از دو جنس را انتخاب کنند ( معمولا پسر انتخاب می شود).
وی در ادامه درباره وضعیت سقط جنین مونث در جهان بیان داشت: در جهان سالانه یک میلیون و پانصدهزار جنین دختر قربانی انتخاب جنسیتی می شوند. تعداد کشورهایی که از نظر عدم توازن نسبت جنسی زیر نظر قرار می گیرند رو به افزایش است که اغلب این کشورها در آسیا هستند، در هند، چین، ویتنام، کشورهای جنوب و شرق آسیا، آسیای میانه و کشورهای اروپای شرقی این پدیده بیشتر دیده می شود. در حال حاضر ایران جزو این کشورها نیست.
کاظمی خاطرنشان کرد: ما زمانی می فهمیم سقط جنین مونث صورت می گیرد که نسبت طبیعی جمعیت جنسیتی به هم می خورد. در کل میانگین طبیعی این نسبت تعداد 105پسر به 100دختر است. در ایران نیز این نسبت در سال 83 104/6 به 100 بوده است این نسبت اکنون در استان تهران 107 به 100 و در شهر تهران 108/2 به 100است. در سایر استانهای کشور نیز شاهد تغییرات چشمگیر در این زمینه بوده ایم. این افزایش نسبت جنسیتی تولد نشان دهنده حذف جنین مونث پیش از تولد و سقط جنین دختر است. کاهش نسبت دختر به پسر حاکی از فرهنگی است که در آن نابرابری جنسیتی، عمیقا ریشه دوانیده است.
این پزشک بیان کرد: ترجیح دادن پسر، کاهش سایز خانواده ایده آل و گسترش سریع تکنولوژی تعیین جنسیت عواملی هستند که باعث می شوند نسبت جنسیتی به هم بخورد و تعداد پسر به دختر بیشتر شود. عامل اول در مورد خانواده هایی اتفاق می افتد که به لحاظ مسائل فرهنگی پسران را ارزشمند تر از دختران می دانند که در گذشته به خاطر دلایل اقتصادی ، سیاسی، عهده دار بودن پسر برای تداوم نسل و ... بوده است. اگرچه ترجیح جنسیتی مذکر و ارزشمندی پسر نسبت به دختر در گذشته مبنای اقتصادی داشته اما اکنون یک مبنای فرهنگی است.
او در ادامه به نتایج به دست آمده از چند مطالعه و پژوهش اشاره کرد و گفت: بر اساس مطالعات محمدتقی شیخ در سال 2012 مشخص شد که1 /11 درصد زنان بعد از تعیین جنسیت مرتکب سقط جنین شده اند. بر اساس مطالعاتی دیگر روشن شد که در آذربایجان اهمیت جنسیت به حدی بوده است که خانواده ها بدون اینکه از جنسیت فرزند مطلع باشند حاضر به ادامه بارداری نبودند. در پژوهش نگار قبادی در مناطق روستایی ایران نیز مشخص شد والدینی که فرزند اولشان دختر است به طور متوسط تعداد فرزندان بیشتری خواهند داشت یعنی مادران با سرعت بیشتر و فاصله کمتر نسبت به زایمان اول به حاملگی دوم رسیدند.
کاظمی اظهار داشت: درباره عامل دوم باید گفت اگر در گذشته تعداد اعضای خانواده مهم نبوده است اما اکنون ایده ها تغییر کرده و از نظر افراد، خانواده ای خوشبخت و بهتر است که تعداد فرزند کمتری داشته باشد. این مورد در کنار ترجیح جنسیتی قرار می گیرد به این شکل که اگر خانواده دو فرزند دارد ترجیح می دهد یکی از آنها حتما پسر باشد. در توضیح عامل سوم نیز اشاره می شود که سه روش برای تعیین جنسیت وجود دارد: سونوگرافی، آمنیو سنتز و آزمایش خون مادر.100 درصد سونوگرافیست ها بدون اینکه اعلام ضرورت پزشک وجود داشته باشد جنس جنین را اعلام می کنند. همچنین در هفته های دهم بارداری با روش خون مادر به جنسیت جنین پی می برند. ضرورت پزشکی در مواردی است که به بیماری های وابسته به جنس شک وجود داشته باشد. متاسفانه آزمایشگاه ها این آزمایش را بدون اینکه پزشک ضروری بداند انجام می دهند این نوع آزمایش هزینه های زیادی را هم در بردارد. کسی که کنجکاو است هرچه سریع تر جنسیت جنین را بداند ممکن است به سمت سقط جنین مونث هم برود.
این جامعه شناس همچنین درباره پیامدهای تعیین جنسیت جنین بیان کرد: هر سقط جنینی عوارضی خواهد داشت. سقط می تواند جان مادر را به خطر اندازد. خونریزی، عفونت و سوراخ شدن رحم از عوارض جسمی سقط برای مادر است. مشخص شدن جنسیت گاهی اوقات باعث می شود زن تحت فشار خانواده ها قرار گیرد یا همسرش او را ترک کند و اینها همه افسردگی زنان را به همراه دارد. حتی ممکن است مادر از مراقبت های بهداشتی دور بماند. تعیین جنسیت اگر منجر به سقط جنین هم نشود باعث بازتولید کلیشه های جنسیتی می شود نظیر صورتی بودن لباس نوزاد دختر و آبی بودن لباس نوزاد پسر.
او ادامه داد: تعیین جنسیت و به دنبال آن سقط جنین پیامدهای اجتماعی را هم به همراه دارد که شاید در کوتاه مدت مشاهده نشوند اما در دراز مدت خود را نشان می دهند مثلا در کشورهایی نظیر چین، هند و ویتنام مردان برای ازدواج دچار مشکل شده اند و از کشورهایی نظیر کُره زنانی را برای ازدواج با این مردان وارد کشورشان می کنند. در این میان مردان فقیر، بی سواد و روستایی در این شرایط شانس کمتری برای ازدواج دارند و این باعث افزایش خشونت در سطح جامعه می شود. برخی معتقدند کمتر شدن تعداد جمعیتی زنان باعث می شود که مردان ارزش زنان را بیشتر بدانند اما کمتر شدن زنان و اینکه آنها به شکل یک کالا و ابزار دیده شوند باعث می شود که دیگر به کرامت و فردیت او توجه نشود.
کاظمی در پایان صحبت های خود پیشنهاد کرد: نابرابری جنسیتی باید تعدیل شود. سیاست هایی که زنان را از اشتغال، تحصیل، مشارکت سیاسی و ... منع می کند تعدیل شود. در مکان هایی که نسبت جنسیتی به هم خورده است توجه بیشتری شود. گزارش دادن درباره جنس جنین در سونوگرافی های و آزمایشگاه ها مگر با ضرورت دانستن پزشک ممنوع شود و دوره های آموزشی برای پزشکان و ماماها در خصوص تبعات تعیین جنسیت و سقط جنین جنسیتی برگزار شود.
فروغ تیموریان جامعه شناس و پژوهشگر نیز در پژوهشی که با عنوان «سقط جنین دختران زیر 24 سال در شهر تهران به خصوص شرق تهران» انجام داده است با دخترانی که روابط نامشروع داشتند و دچار بارداری خواسته و ناخواسته شدند و نهایتا به سقط جنین روی آوردند مصاحبه کرده و به نتایجی دست یافته است.
این پژوهشگر یادآور شد: سقط جنین پدیده ای است که از سال 57 در ایران لغو شد و نیز مراکز تنظیم خانواده تعطیل شدند. این اتفاق باعث شد که سقط های غیر قانونی بیشتر خودشان را نشان دهند.
وی خاطرنشان کردک مسایل جمعیتی ، اقتصادی، خانوادگی و تربیتی چهار عاملی هستند که باعث شدند بعضی از دختران به خواسته های نامشروع تن دهند و به دنبال این تن دادن به سقط جنین روی آورند. مسایل جمعیتی از عواملی است که در اولویت قرار دارد. دختری که در خانواده ای پر جمعیت بزرگ شده و از محبت های پدرانه به نوعی محروم است به جملات و حرف های عاشقانه و محبت امیز مردان پاسخ مثبت می دهد و وارد راهی دیگر می شود.
وی افزود: زندگی کردن دختران در شرایط سخت اقتصادی عامل دیگری است. تشویق دختران برای در آمد بیشتر و زندگی بهتر آنها را به سمت روابط نامشروع سوق می دهد. در تحقیقات خود در 16 مورد به دخترانی بر خوردم که در کارخانه ها، فروشگاه ها و ادارات کار می کردند و برای اینکه شغل خود را از دست ندهند به خواسته های نامشروع مردان تن می دادند و بدون اینکه از وسایل پیشگیری آگاهی داشته باشند دچار بارداری و در نهایت سقط جنین می شدند. روابط بد و نادرست پدر و مادر با دختران در خانواده و روابط مستبدانه پدر و برادر با خواهرها نیزعامل دیگری است.
تیموریان سن ازدواج، تحصیلات، مردسالاری، شیوه تربیتی، سن سقط جنین، در آمد، تجاوز جنسی خودخواسته، معلولیت های پنهان و آشکار و ... را از دیگر عوامل سقط جنین دانست.
این جامعه شناس به دو دسته از موافقان و مخالفان سقط جنین اشاره کرد و توضیح داد: مخالفان سقط جنین معتقدند که جنین در بدن مادر بوجود می آید و رشد می کند، حق حیات دارد و زن حق سقط ندارد و تحت هر شرایطی جنین باید رشد کند و بزرگ شود و اما موافقان سقط جنین این حق را برای زن قائل شدند که بچه ای را که در بدن دارد نگه دارد یا نگه ندارد. این بدن برای زن است پس اومی تواند خودش تصمیم بگیرد.
وی اظهار داشت: در رابطه با سقط جنین های این چنینی مردان بخش عمده ای از این بار را به دوش دارند، زن به تنهایی قادر به بارداری نیست در اینجا پای یک مرد در میان است و مردان هستند که که موجب تحمل این رنج و سختی برای زنان شدند و حتی هزینه سقط را هم پرداخت نمی کنند. تبعات جسمی، عاطفی و روانی گریبانگیر این زنان می شود.اینگونه دختران و زنان از نگاه خانواده، دوستان و حتی جامعه پذیرفتنی نیستند. چه خوب می شد که متولیان امر نگاه دیگری به این قضیه داشتند و آموزش های خاصی به زنان داده می شد تا در این راه ها نیفتند و مردان جامعه نیز نگاه زیبا تری به زن می داشتند نه نگاه ابزاری.
زهرا قاسمی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد هم در بخش های پایانی این نشست عنوان کرد: ما در ساختار اجتماعی مان نیازمند دگرگونی هستیم تا درها برای سقط جنسیتی بسته شود. همچنین سقط جنین در موارد ضروری باید جایگاه قانونی پیدا کند. کانال های تنظیم خانواده در کشور ما خیلی خفیف عمل می کنند. ما با این پدیده رو به رو هستیم و نباید چشم هایمان را به روی آن ببیندیم. این پدیده در جامعه مثل قارچ تکثیر شده است و عامل شایع آن روسپی گری ناخواسته است.
وی گفت: عوارض سقط جنین را باید برای کل جامعه باز کنیم و افراد جامعه را از جهت آگاهی واکسینه کنیم. لازم است مکان های نا امنی که عمل سقط جنین غیر قانونی (غیر رسمی ) را انجام می دهند شناسایی کرده و به مکان های امنی تبدیل کنیم تا این جماعت به خودکشی رو نیاورند. کشور ما یک هویت اسلامی ـ ایرانی دارد که هردو نیز به سلامت تاکید دارند و ما هم باید به این سمت حرکت کنیم.
