خجالت می کشم، پس هستم!

به عنوان مثال مخفی کردن خود از اطرافیان و آشنایان و فرار کردن از جمع، به لکنت افتادن، مضطرب و دستپاچه بودن، با انگشتان خود بازی کردن، با لباس خود ور رفتن، از این پا به آن پا شدن، سر را خم کردن و عدم برقراری ارتباط بصری مستمر و طبیعی با دیگران.

خود توجهی بیشتر از حد، ضعف اعتماد به نفس، عدم برخورداری از ابتکار عمل و خلاقیت های ذهنی از جمله این رفتارها در میان نوجوانان است و اگر این مشکل در دوران نوجوانی حل نشود ممکن است فرد تا پایان عمرشان خجالتی باقی بمانند. در این بین، یکی از احساسات ناخوشایندی که به نوجوانان خجالتی منتقل می شود احساس تنفر و بیزاری بی دلیل از افراد دیگر و یا خودکم بینی و حسادت نسبت به آن هاست که باید این تفکرات را شناخت و به کمک روش های گفته شده نسبت به حل آنها اقدام کرد.

ترس از شرکت در فعالیت های اجتماعی، یکی از عوامل مهم بروز خجالت در نوجوانان و ایجاد این حس تنفر در آنهاست بنابراین مهم ترین راهکار این است که به نوجوان کمک کنیم در فعالیتی گروهی شرکت کند (مثلا در یک باشگاه ورزشی ثبت نام کند) و با افراد مختلفی آشنا شود تا به مرور زمان احساس خجالت او از بین برود و با تقویت نقاط مثبت شخصیت خود به اعتماد به نفس مطلوبی دست یابد.

از کجا بفهمیم نوجوان مان اعتماد به نفس مناسبی دارد؟

نوجوانی که از اعتماد به نفس مطلوبی برخوردار است همیشه مستقل عمل می کند، مسوولیت پذیر است و متکی به فرد خاصی نیست.

نوجوان با اعتماد به نفس مطلوب از حضور در جمعی غریبه و ناشناس احساس ترس نمی کند، گوشه گیر و پرخاشگر نیست و همیشه نسبت به پیشرفت هایش افتخار می کند و دامنه وسیعی از هیجان ها و احساسات را بروز می دهد.

در عین حال، ناکامی را هم به راحتی می پذیرد و خیلی راحت عقایدش را با منطق در جمع مطرح و از آن دفاع می کند.

در مقابل، نوجوانی که اعتماد به نفس پایینی دارد همیشه توانمندی های خود را دست کم می گیرد، معمولا دوست صمیمی یا دوستان زیادی ندارد، هنگام بروز ساده ترین مشکلی احساس درماندگی می کند و به آسانی تحت تاثیر دیگران قرار می گیرد، از موقعیت های جدید و تازه دوری می کند و در اغلب موارد فقط نقاط ضعف خود را می بیند و خودش را سرزنش می کند.

نقش پررنگ دوران کودکی

علت بسیاری از رفتارهای غلط نوجوانان مانند پرخاشگری، اضطراب، بزه کاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی و... ریشه در کمبود یا ضعف اعتماد به نفس آنها دارد. در واقع اگر نوجوان خود باوری و عزت نفس مطلوبی داشته باشد از موقعیت و کارآمدی بالاتری هم برخوردار بوده و از آسیب های روانی و اجتماعی مصون خواهد ماند.

در واقع عزت نفس کودکان به نوع نگرش و رفتاری که دیگران نسبت به او دارند، برمی گردد و رفتارهایی مانند طرد، عدم محبت، عدم توجه، غفلت، جدی نگرفتن، توجه به نکات منفی، گوش ندادن، عدم احترام، تحقیر، تمسخر، سرزنش، تهدید، مقایسه، انتظار بیش از حد و بد رفتاری با کودک باعث کاهش عزت نفس او در همه مراحل رشد به ویژه دوران نوجوانی می شود.

از طرف دیگر رفتارهایی مثل پذیرش، احترام، محبت، توجه، جدی گرفتن، احساس تعلق، تشویق، حمایت و دادن احساس امنیت و انتظارات واقعی و به جا افزایش عزت نفس درکودکان و نوجوانان را به همراه دارد.

والدین کجای ماجرا هستند؟

اگر فرزند نوجوانی دارید باید یاد بگیرید که انتظارات بیش از حدی از آنها نداشته باشید. در عین حال، همیشه توانایی ها و موفقیت های هر چند کوچک و ناچیز نوجوان باید مورد تشویق و تحسین خانواده قرار گیرد و از فعالیت های سازنده و عواطفش حمایت شود.

البته منظورمان این نیست که همه رفتارهای نادرست نوجوان را نادیده بگیرید تا دچار اعتماد به نفس کاذب شود، بلکه باید با او گفت وگو و با تکیه بر منطق و خرد نکردن شخصیت فرزندتان، مشکلات را حل کنید و مراقب باشید اعتماد به نفسش تخریب نشود.

از طرفی شما به عنوان والدین باید بدانید گوش کردن به حرف های نوجوان و تایید عقاید مثبت و کوچک نشمردن او در جمع، تاثیر به سزایی در افزایش اعتماد به نفس او دارد. کافی است یک بار امتحان کنید تا نتیجه بگیرید.

خجالت علیه اعتماد به نفس نوجوان

همان طور که اشاره شد بروز هر نوع اضطراب و نگرانی هنگام قرار گرفتن در محیط های اجتماعی و گروه های فامیلی، تعریف مناسبی برای واژه خجالت کشیدن است و بروز این حس در نوجوانان به دوران کودکی آنها باز می گردد.

کودکی که در مقابل پرسش های دیگران، پاسخی نمی دهد، تمایلی به شرکت در فعالیت های گروهی مهدکودک ندارد یا به مکان هایی مثل زمین بازی مدرسه نمی رود مگر این که از طرف معلم یا همکلاسی هایش مورد حمایت قرار بگیرند در نوجوانی هم با حس کم رویی و خجالت مواجه خواهد شد.

البته بسیاری از کودکان در بعضی از موقعیت ها مثل مهدکودک یا پیش دبستانی خجالتی هستند و به مرور زمان مشکل شان حل می شود.

در این بین نباید فراموش کرد یک شخصیت درون گرا، خود به تنهایی مشکلی به وجود نمی آورد، اما زمانی یک رفتار خجالتی می تواند آزار دهنده باشد که او را از داشتن دوست ، شرکت در بازی و دیگر فرصت های یادگیری دور می کند که این خود می تواند مشکل ساز باشد و از یک کودک خجالتی، یک نوجوان خجالتی و با اعتماد به نفس پایین بسازد.

شاید برایتان عجیب باشد، اما خجالتی بودن ممکن است ژنتیکی باشد اما محیطی که کودک در آن رشد می کند هم تاثیر بسیار زیادی در خجالتی یا اجتماعی شدن یک نوجوان دارد.

در واقع کم رویی و خجالتی بودن با توجه به شرایط خانه مثلا بی ثباتی در تربیت فرزند ، اختلافات خانوادگی، انتقادات تند، تبعیض بین بچه ها و... بیشتر خواهد شد.

البته والدینی که فرزندان خود را باور دارند و همیشه از آنها حمایت می کنند، موجب می شوند تا نوجوان در تعاملات اجتماعی و خانوادگی خود راحت تر برخورد کند، اعتماد به نفسش تقویت شود و به یک نوجوان خجالتی تبدیل نشود.

در عوض، دست انداختن و مسخره کردن کودک ، بیان کردن نقاط ضعف، اشتباهات، عقاید و احساسات شخصی او در جمع ، تاکید بر خجالتی بودن نوجوان و تحمیل ارتباطات اجتماعی چاره ساز نخواهد بود و کمکی به رفع این مشکل در دوران نوجوانی او نخواهد کرد.

یک احساس خوب

نوجوانان باید آنچه را که هستند، بپذیرند و احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند تا با رسیدن به اعتماد به نفس مطلوب به فرد بهتر و ایده آل تری تبدیل شوند.

نوجوانی که اعتماد به نفس مناسبی ندارد، خود را در حدی نمی بیند که بتواند پیشرفت کند و خیلی زود سرخورده و گوشه گیر خواهد شد. در واقع اولین پله برای افزایش اعتماد به نفس در نوجوانان این است که یاد بگیرند به خودشان احترام بگذارند و خود را دست کم نگیرند.

البته نمی توان این نکته را نادیده گرفت که هر فردی حداقل یک یا چند نقطه ضعف دارد، اما مهم این است که نوجوان نقاط ضعف خود را بدون نگرانی و ناراحتی بپذیرد و از آنها احساس گناه و شرمساری نکند چرا که هیچ فردی نمی تواند انسانی کامل باشد.

در واقع یک نوجوان موفق با آگاهی و پذیرش نقاط مثبت و ضعف خود احساس رضایت و خشنودی می کند و اجازه نمی دهد تا محدودیت ها و نقاط ضعف جلوی موفقیت های او را بگیرد چرا که همیشه درصدد برطرف کردن نقاط ضعف خود است.

خداحافظی با خجالت دوران نوجوانی

بدون شک شیوع خجالتی بودن به ویژه در دوره بلوغ از سایر مراحل دیگر رشدی بیشتر است و این وظیفه خانواده و کادر آموزشی مدرسه است که اعتماد به نفس نوجوان را تقویت کنند و به او بیاموزند اعتماد به نفس از جمله مهارت های زندگی و کلید طلایی رسیدن به موفقیت است و هیچ وقت هم برای به دست آوردن اعتماد به نفس مثبت دیر نیست.

در این میان روش های مفید و متعددی وجود دارد تا والدین بتوانند مانع از خجالتی شدن نوجوان شان شوند یا به فرزندشان کمک کنند تا از فردی خجالتی به فردی با اعتماد به نفس بالا تبدیل شود.

باید به عنوان والدین نوجوان، یاد بگیرید تا از فرزند خود در محیط های ناآشنا حمایت کنید ، تنهایش نگذارید و اجازه بدهید قبل از شرکت کردن در جمع آن را به دقت بررسی کند .

حتی می توانید نمایش های خانوادگی ترتیب دهید و گفتن و انجام دادن کارهایی که برای کودک یا نوجوان شما سخت به نظر می رسد را با او تمرین کنید، اما فعالیت هایی را مشخص کنید که فرزند شما از عهده آن بر می آید .

در عین حال باید به بچه ها کمک کنید تا کارهایی را در زمانی که افراد خانواده و دوستان دور هم هستند، انجام دهند؛ مثلا کودک یا نوجوان شما می تواند در حضور مهمانان وسایل میز شام بچیند تا به اصطلاح خجالت اش بریزد.

از طرفی باید اجازه بدهید فرزندتان برخی مشکلات و مسایلش را خودش حل کند؛ حتی اگر به سختی آن را انجام دهد. در این بین باید اطمینان خود را به توانایی فرزندتان برای رویارویی با مشکلات و پیدا کردن راه حل مناسب نشان دهید تا با اعتماد به نفس لازم به بهترین نتیجه ممکن برسد .