برترین باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

شاید اسم پایتخت همۀ را به یاد ساختمان هاي بلند، دود و هیاهو بیندازد؛ انگاری که تهران یعنی فقط ترافیک و آلودگی. اما در همین تهران شلوغ خود ما باغ هایي از گذشت هاي دور به جامانده که می‌تواند هم تراز باغ هاي اصیل و تاریخی دیگر شهرهای ایران قرار بگیرد.

اگر باغ هاي شازده ماهان، ین کاشان، ارم شیراز و… را دیده اید، حالا سری هم به باغ هاي ملک، باغ ایرانی «مهندس مختاری»، خسروشاهی و… در تهران بزنید تا مشاهده نمایید که تهران هم باغ ایرانی کم ندارد. درست در بین همین آلودگی و سر و صدای شهرمان هست که می‌توانیم ساعاتی را در باغ بوستان هاي تاریخی تهران بنشینیم و نفس تازه کنیم؛ اصلا شاید نعمت داشتن یک باغ ایرانی در شهرمان با آن همۀ سر و صدا اکثر به چشم مان بیاید. در این مقاله میخواهیم به چند باغ تاریخی و مهم پایتخت اشاره کنیم.

حاصل هم نشینی سنت و مدرنیته

یکی زا باغ هاي تاریخی که از اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول به جا مانده و این روزها به بوستان تبدیل شده و می‌توانید از حضور در آن لذت ببرید، باغ امیر سلیمانی یا همان مشیرالسلطنه سابق هست. «مصطفی امیرسلیمانی مشهور به مشیرالسلطنه که یکی از سناتورهای احمدشاه قاجار و مالک نخست این باغ بوده هست. گفته می‌شود که مشیرالسلطنه اموال زیادی داشته و از جمله دراویش مشهور تهران بوده که به مردم طعام می داده هست.»

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

این باغ در محله جماران و در همسایگی بیت امام خمینی «ره» قرار گرفته که اهمیت آن را دوچندان می‌کند؛ به علاوه می‌توان گفت بزرگترین باغ این محله هست. شاید ندانید که در این محله باغ بوستان هایي وجود دارد اما با قدم زدن در محله جماران و رسیدن به کوچه امیر سلیمانی می‌توانید یکی از قشنگ ترین این باغ ها به نام باغ امیرسلیمانی را پیدا کنید. قدم زدن در پیاده روهای این باغ شما را به یک ساختمان میرساند که مرمت شده همان ساختمان قدیمی هست و حالا یک کوشک کوچکتر نیز در کنار همان کوشک قدیمی ساخته شده که زیبایی و فضای سنتی باغ را اکثر میکند.

در طراحی و معماری این باغ از طراحی باغ هاي ایرانی بهره گرفته شده که از یک آب نمای مرکزی و کرت بندی هاي منظم تشکیل شده هست. اگر قصد دارید در باغ امیرسلیمانی قدم بزنید، باید خود را برای بالا و پایین رفتن از پله ها آماده کنید؛ چرا که این جا مانند باغ هاي مسطح نیست و به علت قرار گرفتن در سراشیبی در شمار باغ هاي پلکانی قرار میگیرد. اگر در بالاترین نقطه این بوستان بایستید، میتوانید بخش بزرگی از آن را در زیر پای خود مشاهده نمایید.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

درختکاری هاي منظم هم یکی دیگر از المان هایي هست که می‌تواند نظرتان را به خود جلب کند. اگر اهل هنر و فرهنگ هم باشید، می‌توانید جذب فضاهای فرهنگی و هنری این جا شوید. در حقیقت یکی از دلایلی که افراد زیادی را به این جا می کشاند و باعث شناخت هر چه اکثر همشهریان شده، فرهنگسرایی هست که در این باغ احداث شده هست.

فرهنگسرای امام «ره» در باغ امیرسلیمانی امکانات فرهنگی زیادی را برای ساکنان محله و دیگر شهروندان فراهم کرده هست. کلاس هاي آموزشی گوناگون، نشست ها و جلسات ادبی، فرنگی و هنری و… از امکانات و برنامه هاي این فرهنگسراست. به علاوه گالری موجود در این باغ «در حد فاصل ضلع جنوبی عمارت و در حیاط اصلی» هم توانسته با نمایش آثار هنری گوناگون، این فضای فرهنگی را تکمیل کند.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

اما یکی از ویژگی هاي دیدنی باغ امیرسلیمانی، آمفی تئاتر آن هست که با گنجایش 200 نفر در زیر آب نمای مرکزی و با سقفی گنبدی شکل، راه را برای فعالیت هنرمندان این عرصه، در فضایی آرام فراهم کرده هست. باغ امیرسلیمانی اگرچه از سال هاي دور به جا مانده و مشاهده درختان آن شما را به سال هاي قبل می‌برد، اما در عین حال یک بوستان نوساز هم هست که امکانات زیادی را در خود جای داده هست.

در حقیقت در این جا با بهرهگیری از طراحی مبتنی بر حفظ طبیعت و بهرهگیری از ترکیب سنت و مدرنیته فضای خاص و دلچسبی برای تان مهیا شده هست. این جا یک باغ ایرانی سنتی اما امروزی می‌بینید که برای حفظ طبیعت و خصوصا پرندگان بومی منطقه ارزش قائل هست و در عین حال تمام امکانات یک پارک مدرن را دارد.

پیرزن و سه بز گمشده

محله جماران از قدیم باغ هاي زیادی را در خود جای داده هست. اما این بار به یک سرای محله نیاز داشت تاب تواند فضای فرهنگی این محله را رونق بیشتری بدهد. باغ خسروشاهی که یکی از مشهور ترین باغ هاي این محله و تهران هست، سرای محله جماران و دفتر شورایاری را در خود جای داده که به جرات می‌توان گفت یکی از زیباترین سراهای محله تهران هست؛ چرا که این سرای محله در ساختمان قدیمی اما مرمت شده واقع در باغ خسروشاهی قرار گرفته و ساختمان باغ، کاربری جدیدی به خود گرفته هست. حتی اگر در سرای محله کاری نداشتید، داخل این ساختمان بروید و تماشای یک ساختمان قدیمی را از دست ندهید.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

قرار گرفتن سری محله جماران و دفتر شورایاری داخل این باغ، توانسته ارتباط خوبی با شهروندان و ساکنان این محله ایجاد کند. سرای محله جماران تاکنون توانسته اقدامات مهمی در اساس ایجاد منزل سلامت، منزل بهداشت، منزل قرآن، منزل پژوهش، منزل کودک، منزل ورزش و… داشته باشد و در این اساس به پیشرفت هاي فرهنگی و هنری منطقه کمک کرده هست. به علاوه با اینکار اقشار گوناگون و شهروندانی از سنین گوناگون به باغ خسروشاهی آمده و می‌توانند در مدیریت محله خود تعامل و مشارکت داشته باشند.

شاید برای تان دیدنی باشد که بدانید این باغ در قدیم متعلق به مرحوم خسروشاهی بوده که سال هاي اول حضور حضرت امام «ره» در محله جماران، به علت مسایل امینتی از مالک آن اجاره شد و حتی گفته می شد بعضی اوقات امام «ره» در این باغ قدم می زدند. اما سال‌ها بعد شهرداری تهران باغ را خرید و به بوستان تبدیل کرده هست.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

در طراحی این بوستان از طراحی باغ ایرانی بهرهگیری شده که آب نما، حوض و درختکاری اي خاص خود را دارد، به علاوه سالن آمفی تئاتر این آلبوم که در دو سالن فضای باز و بسته برای اجرای نمایش و برگزاری مراسم مناسب هست. چهره سرسبز این باغ خوش آب و هوا وسوسه تان می‌کند اوقات خوش تان را در فضای مسطح آن قدم بزنید.

یک باغ ایرانی تمام عیار

وقتی از هیاهوی میدان ونک دور شوید و در کوچه پس کوچه هاي ده ونک به 20 متری پیروزان برسید، با گذر از دو کوچه به محله اي دنج می‌رسید که یکی از زیباترین باغ هاي تهران را در خود جای داده هست. اگر یک سردر بزرگ با آجرهای نارنجی را دیدی که بالای آن با خط خوش نوشته: «بوستان مهندس علی محمد مختاری» میتوانید مطمئن شوید که آدرس را درست آمده اید.

وارد این باغ ایرانی که شوید، از همان ابتدا آب راه هاي خوشگل دل تان را می‌برد به حال و هوای باغ هاي اصیل ایرانی مانند باغ فین کاشان، در پیاده راه ان باغ قدم بزنید و بوی خوش گل ها را استشمام کنید تا برسید به کوشک مرکزی که حالا با کاربری رستوران و کتابخانه در دو سالن مجزا برای آقایان و خانم ها مورد بهرهگیری قرار میگیرد.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

اگر در بالکن این کوشک بایستید، میتوانید بخش بزرگی از بوستان را مشاهده نمایید و یکی دیگر از ویژگی هاي معماری باغ هاي ایرانی را حس کنید؛ یعنی ایجاد میدان دید گسترده که در معماری باغ هاي ایرانی به کار میرود. از همان بالای بالکن زیر پای تان راکه نگاه کنید، حوضچه و آب راهی را میبینید که مستقیم به آب راه اصلی می‌رسد. اگر تصاویر سلفی تان در این کوشک تاریخی تمام شده، می‌توانید بیایید و دوباره داخل بوستان قدم بزنید.

یکی از ویژگی هاي مهم این بوستان این هست که درخت هاي این باغ ایرانی، تاریخی میباشند و خوشبختانه شهرداری تهران توانسته انها را حفظ کند. به علاوه گونه هاي گیاهی دیگری هم به این باغ اضافه شده، مانند برگ بو، زرشک، شیر خشت، مورد، پیراکانتا، انواع رز، نسترن، بوته هاي فصلی، دایمی و… بر جذابیت این جا افزوده هست. به علاوه گل کاری هاي بسیار خوشگل که خصوصا در فصل بهار بیش از هر بار دیگری خود را نشان میدهد، می‌تواند سوژه خوبی برای هنر عکاسی و لذت بردن از طبیعت باشد.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

اگر از پیاده روی خسته شده باشید، میتوانید اندکی روی نیمکت هاي این بوستان خوش آب و هوا استراحت و نفس تازه کنید. تا نفس تان تازه شود، این را هم بگوییم که این باغ، در قبل قسمتی از آلبوم و باغ مستوفی الممالک بوده که توسط شهرداری تهران به بوستان باغ ایرانی تبدیل شده و بعد به علت قدردانی از زحمات چندین ساله علی محمد مختاری، ریس سازمان بوستان ها و فضای سبز تهران به نام ایشان تغییر نام داده هست.

این را هم بگوییم که میرزاحسن مستوفی الممالک معرف به «آقا» یکی از معروف ترین نخست وزیران ایران بعد از انقلاب مشروطه بود که املاک زیادی از جمله آلبوم باغ مستوفی الممالک در ده ونک داشته هست. میدان حسن آباد تهران هم به نام ایشان نام گذاری شده هست. باغ و مجموع مستوفی الممالک مربوط به دوره قاجار بوده و ثبت ملی شده هست.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

یکی دیگر از ویژگی هاي مفید بوستان «مهندس مختاری» این هست که برای معلولان هم امکانات رفت و آمد پیش بینی کرده هست تا همۀ مردم بتوانند از این بوستان بهره ببرند. شاید برای تان دیدنی باشد که ما در دیدارمان از این بوستان در جلسه سخنرانی پزشک الهی قمشه اي که در آلاچیق همین بوستان برگزار می شد هم شرکت کردیم و در طبیعت، دل به عرفان دادیم. می‌توانید با اطلاع از برنامه هاي این بوستان، سری به یکی از قطب هاي گردشگری شهر تهران بزنید و از حال و هوای ایران مان لذت ببرید.

مینیاتوری از باغ ایران باستان

اگر به تاریخ و آثار باستانی علاقه مند هستید، اما امکان بازدید مستقیمی از همۀ آثار تاریخی مهم کشورمون را ندارید، همین جا در تهران بمانید. شهرداری تهران با تولید اولین باغ موزه مینیاتوری، این امکان را برایتان فراهم کرده که بتوانید سراسر ایران با فقط در یک باغ و با چند ساعت صرف زمان مشاهده نمایید. این بار باید به شرق تهران یعنی خیابان جانبازان، جنب پارک تمدن بیایید و فقط 200 تومان ورودی پرداخت کنید تا بتوانید چندین اثر تاریخی و میراث جهانی کشورمون راکه در لیست آثار یونسکو ثبت شده اند، در قالب ماکت مشاهده نمایید.

دیدنی هست که محل قرارگیری این ماکت ها براساس محل جغرافیایی این آثار در نقشه ایران هست. وقتی وارد باغ شوید، قبل از همۀ ماکت ارگ بم را می‌بینید که با مهارت تمام، حتی در جزییات کاملا نمونه ارگ اصلی هست. بعد از «تخت جمشید، پاسارگاد، گنبد سلطانیه و بعد تخت سلیمان، کلیساهای ارامنه آذربایجان و گنبد قابوس را در سمت دیگر این بوستان می‌توان تماشا کرد.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

میدان نقش دنیا اصفهان در واسط این بوستان قرار گرفته که تمام اجزای این میدان تاریخی را به نمایش گذاشته هست. بعد از آن در سمت غربی این بوستان ماکت بقیه این آثار باستانی از جمله بازار تاریخی تبریز، کوه و کتیبه بیستون، تندیس داریوش و آلبوم شیخ صفی الدین اردبیلی و در جنوبی ترین بخش باغ هم چغازنبیل و آبشارهای تاریخی شوشتر منتظر شماست.

برای این که اطلاعات تان درمورد این آثار باستانی اکثر شود، اضافه بر ماکت و جزییات شگفت انگیز آن، تابلوهایی برای توضیح اکثر درمورد نام، تاریخ و توضیحاتی درمورد این آثار وجود دارد که کنار هرکدام از ماکت ها قرار گرفته هست.

نکته دیدنی دقت این بوستان در تولید ماکت ها هست که گفته می‌شود توسط برترین هنرمندان داخلی کشورمون ساخته شده ؛ تا پیش از این امکانات تولید این ماکت ها در انحصار بعضی کشور های غربی بود، اما ایران توانسته برای اولین بار چنین تکنولوژی را از آن کند.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

این بوستان اولین باغ موزه مینیاتوری با فضای باز هست و در طراحی آن روح معماری باغ هاي ایرانی نیز رعایت شده هست. طبیعت متنوع این بوستان شامل گونه هاي چنار، ماگنولیای سبز، بلوط خزان شونده، میخک هندی ابلق، افرای چینی، مورد پیوندی، گوجه گل، سنجد همۀ وقت سبز، یاس هلندی «لیکوستروم پیوندی»، ژینکگو، سدروس، کاج موگو و… نیز جلوه ویژه اي به این باغ داده هست. به علاوه آب نماهای خوشگل و ایرانی نیز بر زیبایی این جا افزوده هست.

در قسمت جنوبی این بوستان، یک گالری هم ساخته شده که تصویر هایي از آثار باستانی کشورمون را نمایش داده هست. به علاوه کتابخانه و کافی شاپ این آلبوم با دکوراسیون خوشگل هم توانسته امکانات آن را تکمیل کند. اگر به این بوستان بیایید، میتوانید تاریخ ایران را در حجم فشرده تماشا کنید.

پیوند طبیعت، هنر، تاریخ و ادبیات

اگر می‌خواهید در دل هوای پاک و طبیعت یک باغ، روح اسطوره هاي ایرانی را حس کنید، باید سری به باغ موزه وزیری بزنید. این جا همۀ چیز در هم گره خورده هست؛ هنر، طبیعت، تاریخ و ادبیات. با گذر از جاده کوهستانی لواسان، شاید توقع نداشته باشید که آلبوم اي از یک باغ و غار، پر از آثار هنری را در دل کوه مشاهده نمایید. این جا را استاد ناصر هوشمند وزیری از مجسمه سازان مطرح کشور برپا کرده و آثاری از خود و دیگر هنرمندان را به نمایش در می آورد. می‌توانید در فضای باز این آلبوم قدم بزنید و با مشاهده مجسمه هاي تولید دست استاد، لذت هنر و طبیعت را در کنار هم بچشید.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

این جا از کارگاه هاي مجسمه سازی و صنایع دستی «سفال، سرامیک، نقش برجسته و…»، گالری و غار موزه تشکیل شده که آثار مختلفی از جنس چوب، فلز، سنگ، فایبرگلاس، استخوان و تندیس هایي از اسطوره هاي ایرانی از جمله رستم و مشاهیر شاهنامه، پزشک حسابی، میرزاکوچک خان جنگلی، استاد هشترودی، استاد رفیع و بسیاری دیگر از بزرگان و مشاهیر ایران را در خود جای داده هست. اگرچه آثاری از تندیس هاي استاد وزیری در بوستان جمشیدیه تهران، قلعه فلک الافلاک، موزه رختشوی منزل زنجان و… وجود دارند، اما بیشترین تندیس هاي برگرفته از ادبیات داستان هاي شاهنامه و فرهنگ فولکلور را میتوانید در همین باغ موزه مشاهده نمایید.

بعد از همۀ این ها به قسمت هیجان انگیز باغ که همان غار دست ساز استاد وزیر هست، میرسیم. در این غار هشت دالان تو در تو منتظر شماست که ساعاتی در دل کوه، دل به هنر بدهید. این را هم بگوییم که تمام این دالان ها را خود استاد وزیری با کندن کوه و ایجاد فضایی برای نمایش آثار ساخته هست. شاید یکی از دیدنی ترین آثار داخل این غار، مجسمه «رستم» پهلوان شاهنامه باشد که طوری قرار گرفته که گویی سقف غار را بر روی دوش خود نگه داشته هست.

نکته دیدنی دقت در این آلبوم این هست که آثار بسیار قابل توجهی میبینید که فقط با بهرهگیری از وسایل دورریختنی مانند بطری هاي پلاستیکی، شیشه، پیچ و مهره و… ساخته شده هست که ما را به پاسداشت طبیعت دعوت می‌کند و بیانگر این هست که هنر حتی از وسایل دورریختنی هم میتواند سر برآورد.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

در گالری این باغ هم می‌توانید آثاری از نقاشی هاي هنرمندان گوناگون را مشاهده نمایید که گرچه این آثار به شکل دوره اي عوض می‌شوند و آثار اخیر برای نمایش گذاشته میشوند. به علاوه آثار هنرمندان، آثاری مانند دکوراسیون، مجسمه سازی و… هم در گالری وزیری به نمایش در می‌آید.

یکی دیگر از ویژگی هاي منحصر به فرد این باغ، برگزاری کارگاه هاي آموزشی برای هنردوستان هست. اگر خواهان یادگیری هنرهای گوناگون از جمله سفالگری و مجسمه سازی هستید، می‌توانید زیر نظر استاد وزیری آموزش مشاهده نمایید. گرچه گاهی اوقات هم بعضی از هنردوستان، جلسات ادبی خود را در این باغ برگزار میکنند. اگر روز تعطیل به این جا بیایید، میتوانید در کافی شاپ این آلبوم چای تان را به دست بگیرید و کتاب هاي هنری راکه از کتابخانه همین جا به امانت گرفته اید، مطالعه کنید. آب نما و آلاچیق این باغ هم فضای مفرح و شادی را برای تان تدارک دیده اند که دقایقی دور از دود و ترافیک تهران، اکسیژن تازه تنفس کنید.

درختان سخن می گویند

در شهری که کمتر منزل و باغ قدیمی آن از گزند تولید و سازهای بی رویه در امان مانده هست، حفظ یک باغ بوستان قدیمی مانند بوستان باغ ملک نعمت بزرگی هست. بوستان باغ ملک از جمله باغ هاي ییلاقی در شمیران تهران هست که در پای کوه دربند قرار گرفته هست. اگرچه چند سال قبل بر اثر آتش سوزی تعدادی از درختان قدیمی این باغ سوختند، اما هنوز هم بسیاری از درختان این جا از زمان هاي قدیم حفظ شده و این باغ جزو آثار ملی ثبت شده هست.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

داستان آتش سوزی ها احتمالا عمدی و به قصد تخریب این باغ برای تولید و ساز بودند و چند سال قبل تیتر اول رسانه ها بود. باید بگوییم که باغ ملک یکی از مشهور ترین باغ هاي تهران، تنها باغ غیرسلطنتی هست که در محله گلابدره دربند قرار گرفته و از دوران ناصرالدین شاه قاجار تا به حال به حیات خود ادامه داده هست.

در حقیقت این باغ دقت شاه قاجار را نیز به خود جلب کرده و در کتب و متون تاریخی می‌خوانیم که ناصرالدین شاه برای تفریح به باغ ملک رفت و آمد می کرده هست.

در طراحی این بوستان از باغ شازده ماهان الگوبرداری شده و درختان کهنسال افراد، اقاقیا، نارون، چنار و… جذابیت آن را دوچندان کرده هست. سردر تاریخی و ایرانی این بوستان، آب نما، برکه، آلاچیق، پیاده راه هاي دل انگیز و… همگی از یک باغ ایرانی حکایت می‌کند که در ترکیب این بوستان وجود دارد و می‌توانید در کنار برکه و آلاچیق آن ساعات خوشی داشته باشید.

باغ و بوستان بهشتی گمشده در تهران

گفته میشود این باغ متعلق به حاج حسین ملک التجار «همان شخصی که کتابخانه و موزه ملک، در خیابان 30 تیر را وقف کرده هست» بوده که تمام اموال و دارایی خود جز همین باغ را وقف کرده هست. شهرداری تهران بعد از کش و قوس هاي فراوان با مالکان این باغ توانست بخشی از آن را به یک بوستان عمومی و با نام بوستان روح الله «ره» تبدیل کند.